Biologik ob‟ektdan suv bug„i yordamida ajratib olinadigan zaharli moddalarni tahlil usullari. Formaldegid, sirka kislotasi, aseton ma'ruza rеjasi

Miqdorini aniqlash. Sirka kislota miqdorini aniqlashda neytrallash usulidan foydalaniladi. Kislotaning havodagi miqdorini aniqlashda esa yodometrik usul qo‗llanadi. Usulning mohiyati quyidagicha: KI va KIO3 moddalari sirka kislotasi bilan reaksiyaga kirishib, ekvivalent miqdorda yod ajratib chiqaradi.
6CH₃COOH+ 5KI + KIO₃ 6CH₃COOK + 3I₂+ 3H₂O

Ajralib chiqqan yodni kraxmal ishtirokida natriy tiosulfatni aniq konsentratsiyali eritmasi bilan titrlanadi.

АЦЕТОН

CH₃ C CH₃

O
Atseton (dimetilketon) yog‗och va tosh ko‗mirdan quruq haydab olinadi. Kimyoviy toza atseton rangsiz, tiniq suyuqlik. O‗ziga xos xarakterli hidga ega. 56,3⁰C da qaynaydi, suvdan engil. Suv va barcha organik erituvchilar (efir, xloroform va b.) bilan har qanday nisbatda aralashadi. Suvdagi eritmasi osh tuzi, kalsiy xlorid, kaliy karbonat kabi tuzlar bilan to‗yintirilsa ikki qatlam bo‗lib ajraladi. Har xil aralashmalar tarkibidan suv bug‗i bilan yaxshi haydaladi. Atseton prekursorlar ro‗yxatiga kiritilgan.

Toksikologik ahamiyati. Atseton universal organik erituvchi sifatida har xil bo‗yoqlarni, nitratsellyulozani eritishda, tutunsiz porox, sun‘iy ipak olish kabi kimyo sanoatini turli sohalarida va kimyoviy tozalash korxonalarida ishlatiladi. Dorishunoslik sanoatida xloroform; sulfonal, yodoform kabi preparatlarni sintezlashda ham xom ashyo sifatida qo‗llanadi. Atseton sun‘iy kauchuk olishda ham zarur materialdir. Atseton keng miqyosda ishlatilganligi tufayli, undan zaharlanish hollari uchrab turadi. Atseton bug‗i havodan og‗ir. Shu sababli atseton ishlatilgan korxonalarda undan zaharlanish xavfi yuqori. Biroq atsetondan zaharlanish natijasida o‗lim hollari ro‗y berganligi haqida ma‘lumot yo‗q. Ba‘zilar yanglishib spirtli ichimlik o‗rniga ichib yuborgan hodisalar ham yozilgan. Bunday hollarda «ichkilik» qoldiqlari yoki qusuq massalari ham ashyoviy dalil bo‗la oladi.

Atseton prekursorlar sifatida narkotik moddalar noqonuniy ishlab chiqarishda ham qo‗llaniladi.

Atseton farmakologik xossasi bo‗yicha narkotik ta‘sir etadigan moddalar qatoriga kiradi. Organizmda kumulyasiyalanadi. Organizmdan juda sekin chiqariladi. U organizmga nafas yo‗li, teri orqali va og‗iz orqali tushishi mumkin. Zaharlanganda qon orqali bosh miyaga, qorataloq, jigar, oshqozon osti bezi, buyrak, o‗pka va yurakka ta‘sir etadi. Bu a‘zolardagi miqdori qondagi miqdoridan kam bo‗ladi.

Metabolizmi. Organizmga tushgan atsetonning oz qismi karbonat angidridgacha oksidlanadi va nafas bilan chiqariladi. O‗zgarmagan holda nafas, teri orqali va peshob bilan chiqariladi.

Sud kimyogari bioob‘ektlardan atsetonni aniqlash uchun tekshirish olib borayotganda uni sog‗lom organizmda ham hosil bo‗lib turishini nazarda tutishi kerak. Qand kasalligi (diabet) bilan og‗rigan bemor qonida va peshobida atseton moddasi bo‗lib, peshob bilan chiqariladigan miqdori 300-400 mg % gacha (normada 40 mg %) etadi.

Bulardan tashqari atseton organizmga tushib qolgan izopropil spirtining metaboliti ham bo‗lishi mumkin.