Biologik kimyo

Birinchi kesishuv NAD∙H₂ dan KoQ gacha bo`lgan qismda kuzatiladi. Membrananing ichki yuzasida NAD∙H<sub>2</sub> ni flavinga bog`liq degidrogenazalar (FP₁) ishtirokida oksidlanishi FMN∙H₂ ning hosil bo`lishi va vodorodning membranani tashqi tomoniga o`tkazilishiga olib keladi. Bu yerda birinchi juft protonlar ajralib chiqadi, FMN∙H₂ dagi ikkita elektron esa membranani teskari yo`nalishda (ichki tomonga qarab) kesib o`tadi. Bu ikkita elektron FeS li oqsil-1 (FeS-PR₁) va sitoxromlar orqali KoQ ga tashiladi. KoQ ning qaytarilishi matriksdan 2 ta protonni bog`lab KoQ∙H₂ hosil qilishi bilan boradi.


Ikkinchi kesishuv KoQ∙H₂ dan c₁ sitoxromgacha bo`lgan qismda ro`y beradi. Vodorodning tashqi membranaga transport qilinishi va bu joyda KoQ∙H₂ ning oksidlanishi qanday borishi noma`lum bo`lgan Q-siklda amalga oshadi. KoQ∙H₂ tarkibidagi vodorodning ichki membranadan tashqi membranaga maxsus Q-oqsillar yordamida o`tkaziladi. Tashqi membrana yuzasida KoQ∙H<sub>2</sub> ning oksidlanishi muhitga 2–juft protonlarning o`tishi va 2 ta elektronning b₅₆₆ sitoxromi va FeS li oqsil (FeS-PR₂) orqali boshqa KoQ molekulasiga qaytadi. Bu KoQ esa qaytarilish jarayonida matriksdan yana 2 ta protonni biriktirib oladi.


Uchinchi kesishuv KoQ∙H₂ vodorodni tashqi tomonga oksidlanish uchun o`tkazib, 3-juft protonni ajratgan vaqtda boshlanadi. KoQ∙H<sub>2</sub> ning 2 ta elektroni c<sub>2</sub> va с sitoxromlari orqali tashqi tomondan membranada ko`ndalang joylashgan a va a₃ sitoxromlari (sitoxromoksidazalarga) uzatadi.

Sitoxromoksidaza – nafas olish zanjiridagi kislorodni bog`laydigan yagona tashuvchi. Matriks tomondagi a<sub>3</sub> sitoxromda kislorodning quyidagi tenglama bo`yicha qaytarilishi amalga oshadi: 2eˉ + ´O₂ + 2H⁺ → H₂O yoki 4eˉ + O₂ + 4H⁺ → 2 H₂O. Gidroksil ionlari va suv molekulalari hosil qilish uchun H⁺ ionlari mitoxondriya matriksidan olinadi.

Sitoxromoksidazalar faqatgina kislorodni qaytarmasdan, balki tashqi muhitga protonlarni ―itarib‖ chiqarish xususiyatiga ham ega. Yuzaga kelgan proton potentsiali fosforlanish jarayonida foydalaniladi.

246

6.14. Biologik oksidlanish reaktsiyalarida kislorodning iste`mol qilinish