Biologik kimyo

Mochevinaning hosil bo`lish sikli

393

12.17. Mochevinaning hosil bo`lishining alohida ketma ket


reaktsiyalari quyidagicha:

Birinchi bosqichda ammiak, karbonat angidridi va fosfat kislotadan karbomoilfosfatsintetaza ta`sirida karbomoilfosfat sintezlanadi. Birikma sintezida ikki molekula ATF energiyasi kerak bo`ladi. Reaktsiyada aktivator vazifasini N-atsetilglutamin kislotasi bajaradi.

Karbomoilfosfatni ornitin bilan kondensatsiyalanishi natijasida sitrullin

sintezlanib, noorganik fosfat kislota ajraladi. Reaktsiya ornitin-karbomoiltransferaza fermenti bilan katalizlanadi.

Sitrullinni asparagin kislotasi bilan argininsuktsinatsintetaza fermenti yordamida o`z-aro ta`sirlanishidan oraliq birikma – argininqahrabo kislota (argininsuktsinat) hosil bo`ladi. Jarayonda yana bir molekula ATF energiyasi ishlatiladi.

394

Argininsuktsinatsintetaza-liaza fermenti ta`sirida argininqahrabo (arginin-

suktsinat) kislotasi arginin va fumar kislotasigacha parchalanadi. Birinchi bosqich

arginin hosil bo`lishi bilan yakunlanadi.

Ikkinchi bosqichda arginin arginaza fermenti ta`sirida mochevina va ornitinga parchalanadi.

Yuqoridagi jarayonning umumiy sxematik ko`rinishi quyidagicha :

NH₃→ karbomoilfosfat →sitrullin →arginin→ mochevina

395
12.18. Almashinadigan aminоkislоtalarni biоsintеzi

Sut emuzuvchi organizmlarda faqat almashinadigan aminоkislоtalar biоsintеzi bo`lishi mumkin, almashtirib bo`lmaydiganlari oziqa bilan qabul qilinadi. Almashinuvchi aminоkislоtalar biоsintеzida: 1) uglеvоdlar

parchalanishidan hоsil bo`lgan оraliq mahsulоtlardan; 2) Krеbs sikli mеtabоlitlaridan va 3) almashinmaydigan aminоkislоtalardan bоshlang`ich mоddalar sifatida foydalaniladi.