Biologik kimyo

C		H3			C
H3
H --- C NH2---					H2N---C ---H

COOH COOH


D - Alanin L - Alanin

Oqsillarning tarkibiga kiruvchi barcha aminokislotalar L- aminokislotalar bo`lib, ulardagi NH<sub>2</sub> – aminoguruh alfa-holatda bo`ladi:

	α
radikal	R–CH–	COOH

l	funktsional guruhlar

NH₂

Aminokislotalarning 3 xil tasnifi qabul qilingan:

23. 
    strukturali - yon radikalini tuzilishi bo`yicha;
    

23. 
    elektokimyoviy – aminokislotalarning kislota-ishqoriy xossalari bo`yicha;
    

23. 
    biologik yoki fiziologik, ya’ni organizm uchun aminokislotalarning almashtirib bo`lmaslik darajasi bo`yicha.
    

22
1-jadval

Proteinogen aminokislotalar tasnifi

1). Strukturasi bo`yicha aminokislotalar quyidagi guruhlarga bo`linadi:

R - g u r u h i	Nomi	Belgilari

0. 
   Ochiq zanjirli (asiklik).
   

0. 
   Alifatik almashmaydigan aminokislotalar.
   

0. 
   Monoaminomonokarbon kislotalar
   

0. 
   - СН- СООН
   

׀

NH₂


CН₃ - СН- СООН

׀

NH₂


CН₃


\ CH- СН- СООН


CН₃ ∕ ׀

NH₂

CН_{3 \}


CH-СН₂ -СН- СООН


CН₃ ∕ ׀

NH₂

СН₃ − СН - СН- СООН

0. 
   ׀
   

СН₃ – СН₂ NH₂

Glitsin (glikokol), α-aminosirka kislotasi)

Alanin (α-aminopropion kislotasi)

Valin (α-amino-izovalerian kislotasi)

Leytsin (α-aminoizokapron kislotasi)
Izoleytsin (α-amino-β-metil-β-etil propion kislotasi)

Gli
Ala

Val
Ley
Ile

2. Alifatik almashingan aminokislotalar. a) gidroksiaminokislotalar

HO -CH2 - СН- СООН	Serin (α-amino-β-gidroksipropion	Ser
׀	kislotasi)
NH2	Treonin (α-amino-β-gidroksimoy
СН3 -CH -СН- СООН		Tre
	kislotasi)
׀ ׀

23

b) Tioaminokislotalar

НS -CH2- СН- СООН		Sistein (α-amino-β-tiopropion	Sis
	׀	kislotasi
	NH2
CH2 - СН- СООН
׀	׀	Sistin (Di- α-amino-β-tiopropion
S	NH2		----
		kislotasi)
׀
S
׀
CH2 - СН- СООН
	׀
	NH2
Н3 С - S -СН2 – CH2- СН- СООН		Metionin (α-amino-γ-metil-tiomoy	Met
	׀	kislotasi)
	NH2
v) karboksiaminokislotalar (monoaminodikarbon kislotalar)
НООС - CH2 – СН- СООН		Asparagin kislotasi (α-amino-qahrabo	Asp
	׀	kislotasi)
	NH2
НООС –СН2 - CH2- СН- СООН		Glutamin kislotasi (α-amino-glutar
			Glu
	׀	kislotasi)
	NH2
О
\\

0. 
   - CH₂ - СН- СООН
   

0. 
   ׀
   

Н 2 N	NH2	Asparagin (γ-amid- α-amino-qahrabo
		kislotasi)	Asn
О
\\		Glutamin δ-amid- α-amino-glutar
С -CH2	– СН2 – СН -СООН		Gln
/	׀	kislotasi
Н 2 N	NH2

24

g) diaminokislotalar (diaminomonokarbon kislotalar)

Н 2 N –СН2 –СН2 - CH2- СН2- СН -СООН	Lizin (α,e-diaminokapron kislotasi)	Liz
׀
NH2
d) guanidinoaminokislotalar

23. 
    Н₂–С-NН-СН₂ - CH₂- СН₂- СН -СООН
    

׀׀ ׀

NН NH₂

Arginin (α-amino-δ-guanidinvalerian

Arg

kislotasi)

23. 
    Siklik aminokislotalar
    

Aromatik aminokislotalar

НО

0

0

			Fen
-СН2—СН–СООН		Fenilalanin (α-amino-β-fenilpropion
׀
		kislotasi)
NH2
		Tirozin ( α-amino-β-	Tir
-СН2—СН–СООН
		gidroksifenilpropion kislotasi)
׀
NH2
	Geterotsiklik aminokislotalar

	-CH2 – CH – COOH
			׀	Triptofan ( α-amino-β-	Tri
	N		NH2
	H			indolinpropion kislotasi)
N	-CH	-	CH-COOH		Gis
	׀ ׀	2		Gistidin( α-amino-β-imidazolpropion
			׀
	N		NH	kislotasi)
			2