Биологик кимё кафедраси 2- курс Модда алмашинувига кириш Биологик оксидланиш Маърузачилар: доцент М. М. Юсупов, Катта ўқитувчи Р. Ш. Қодиров, Катта ўқитувчи Г. А. Мўминова

Ammiakning asosiy qismi, taxminat 85%, jigarda 
siydikchil sintezi orqali zaxarsizlantiriladi.
Bu 
tsiklik jarayon 
bo’lib ornitin tsikli deb ataladi. Bu 
jarayon 
3 
bosqichdan 
iborat 
bo’lib, birinchi 
bosqichida glutaminning amminiy guruxini karbonat 
angidridi va 2 ATF ishtirokida karbamoilfosfatsintaza 
fermenti 
ta’sirida karbomoil fosfat sintezlanadi. Bu 
fermentning kofermenti 
bo’lib biotin xisoblanadi. SHu 
bosqichning 2 reaktsiyasida karbamoilfosfat ornitin 
bilan birikib tsitrulinni xosil qiladi. Bu reaktsiya 
karbamoil-ornitin-transferaza 
fermenti 
ishtirokida 
kechadi. 

---

Ornitin tsiklining ikkinchi bosqichi xam 2 
reaktsiyadan iborat bo’lib, birinsi 
reaktsiyasida tsitrulinga arginino-suktsinat-
sintaza fermenti ta’sirida va ATF 
ishtirokida asparagin kelib 
qo’shiladi va 
argininosuktsinatni xosil qiladi. Bu modda 
2 reaktsiyada arginino-suktsinatliaza 
fermenti ishtirokida arginin va fumaratga 
parchalanadi. TSiklning 3 bosqichida 
arginin arginaza fermenti ishtirokida 
siydikchil va ornitinga parchalanadi.

---

Ornitin xalqasi tsitrat xalqasi bilan fumarat 
orqali bog’lanadi. Fumarat olma 
kislotasiga, so’ng esa oksaloatsetatga 
aylanadi, u o’z navbatida transaminlanish 
natijasida yana asparagin kislotasini xosil 
qiladi. 
Siydikchil azotining bir atomi ammiak 
xisobiga, ikkinchi atomi esa, asparaginat 
kislota (aspartat) ammino guruxi xisobiga 
xosil bo’ladi. 

---

---

Siydikchil sintezini buzilishi quidagi