Biologik faol moddalar texnologiyasi

1.21-rasm. Flotatsiya 

---

39 
Ustunliklari: jarayon uzluksizligi, qo‗llanishning keng diapazoni, kam xarajatliligi, qo‗llanadigan 
uskunaning sodddaligi, ajratib olinadigan aralashmalarning tanlovchanligi, tindirish usuliga nisbatan 
jarayonning yuqori tezlikda borishi
BIRLAMCHI ISHLOV BERISH USULLARI 
SENTRIFUGALASH 
Bu usul geterogen tizimlarni ajratishda qo‗llanib, bunda markazdan qochish kuchi 
ta‘sirida moddalar fraksiyalaga zichligi bo‗yicha ajraladi.
Sentrifugalashni qo‗llash 
-
Kultural 
suyuqlikdan 
biomassani 
ajratib 
olish 
(achitqilar, 
bakteriyalar, 
zamburug‗lar); 
-
Mikrobiologik sintez mahsulotlarini ajratib olishotdelenie (antibiotiklar, fermentlar, vitaminlar 
va b.q.), oldindan qattiq fazaga o‗tkazib olinadi;
-
Ekstraksiya jarayonida hosil bo‗ladigan emulsiyalarni ajratib olish; 
- Daqiqasiga o‗n ming marta aylanadigan ultratsentrifugalar yordamida yuqori molekulyar 
moddalar eritmalarini ajratish va fraksiyalashga imkon beradi. 
Sentrifugalashni ustunliklari
- Muvozanat sharoitlarga tezda erishilishi.
Sentrifugalashni kamchiligi, nisbatan qimmat uskunalar talab etiladi va quyidagi 
holatdarda qo‗llaniladi:
− agarda suspenziya juda sekin filtrlansa; 
− separatsiyaning uzluksiz jarayoni talab etilsa, qachonki filtratlar davriy ta‘sirga mo‗ljallangan 
bo‗lsa.
Separatorlar – sentrifugalar bo‗lib, ajratishning yuqori omili bo‗lib lagansimon baraban bilan 
jixozlangandir.CHo‗kmani 60-90% li namlikkacha konsentrlashi mumkin.
KRISTALLASH 
Kristallash – eritmalardan qattiq fazalarni kristall shaklida ajratib olinadi.
1.22-rasm. Cho‘ktirish jarayoni 

---

40 
BFM larni kristallanishi eritmalarni haroratini keskin o‗zgarishi hisobiga ularni eruvchanligini 
pasayishidir (odatda harorat pasaytiriladi, ammo eritromitsin holatida harorat oshiriladi) yoki ularni 
boshqa yaxshi eriydigan kimyoviy shaklga o‗tkazib olinadi.
Bu jarayon eritmani rn ni o‗zgartirgan xolda yoki muvofiq keluvchi reagent qo‗shish orqali bir 
vaqtning o‗zida harorat pasaytirilib amalga oshiriladi. 
Kristalizatsiya jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat: 
- kristallash; 
- Kristallarni eritmadan ajratib olish; 
- Qayta kristallash; 
- yuvish; 
- Kristallarni quritish.
Kristalizatsiya jarayonini o‗tkazish uchun eritmadan oldin erituvchini xaroratni oshirish orqali 
olib tashlanadi.
Ustunliklari: oddiy va kam xarajatliligi, bir necha ming tonnali ishlab chiqarish sanoatida 
qo‗llaniladi.
Kamchiligi: jarayon harorat ta‘sirida olib boriladi (bu jarayon termolabil BFM lar ajratib olishda 
qo‗llab bo‗lmaydi) 
Filtrlash 
– 
suspenziyaning 
suyuq 
va 
qattiq 
fazalarini 
g‗ovaksimon to‗siq orqali o‗tkazish yo‗li bilan tozalashdir. 
Qattiq yoki suyuq fazani ajratib olish bo‗lib (qachonki ulardan biri chiqindi mahsuloti bo‗lsa), 
hamda bir vaqtning o‗zida qattiq va suyuq fazani olish mumkin.
Filtrlash gidrodinamik jarayon bo‗lib uning tezligi, filtr to‗sig‗ining ikki tomonidan hosil 
bo‗ladigan bosimlar (R) farqiga to‗g‗ri va to‗siq teshikchalaridan va hosil bo‗lgan cho‗kma orqali 
o‗tayotgan suyuqlik xarakati duch kelgan qarshilikka teskari proporsionaldir
Filtrlovchi material sifatida qog‗oz, mato, polimer, keramika, shisha, kompozitsion materiallardan, 
metall, kukunlardan yasalgan yarim o‗tkazgich materiallardan foydalaniladi.