Biolog 10 indd



Download 3,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet150/343
Sana13.01.2022
Hajmi3,63 Mb.
#354708
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   343
Bog'liq
@Kitob Darsliklar 10-sinf Biologiya

Dominant epistazda
 ingibitor 
genlar  sifatida  dominant  genlar  ishtirok  etadi. 
Dominant  epistazda  F
2
  da  belgilarning  fenotip 
bo‘yicha  13:3  va  12:3:1  nisbatda  ajralishi 
kuzatiladi. (54–55-rasmlar).
54-rasm.
 Genlarning o‘zaro 13:3 nisbatda 
epistatik ta’siri.
55-rasm.
 Genlarning o‘zaro 12:3:1 
nisbatda epistatik ta’siri.


100
Noallel genlarning polimer ta’siri
.
  Allel  bo‘lmagan  genlarning  polimer 
tipi  komp lementariya  va  epistazdan  tubdan  farq  qiladi.  Agar  komplementar 
irsiylanishda  belgi  asosiy,  to‘ldiruvchi  gen  allellari  ta’sirida  paydo  bo‘lsa, 
epistazda belgiga bir allel gen bevosita, ikkinchi allel bo‘lmagan gen bilvosita 
ta’sir  qilsa,  polimeriyada  bir-biriga  allel  bo‘lmagan  genlar  bir  yo‘nalishda 
belgiga  ta’sir  ko‘rsatib  uni  rivojlantiradi.  Polimer  irsiylanish  kumulativ  va 
nokumulativ polimeriyaga ajratiladi.
Kumulativ  polimeriyada  ikki  juft  noallel  gen  ishtirokida  F

da  fenotip 
bo‘yicha nisbat 1:4:6:4:1 bo‘ladi. Odamlarda teri rangining irsiylanishini olish 
mumkin,  bu  belgi  ikki  juft  noallel  genning  kumulativ  ta’siriga  bog‘liq  holda 
yuzaga chiqadi (56-rasm). 
Nokumulativ  polimeriyada  genotipda  polimer  genlardan  birorta  dominant 
alleli bo‘lsa ham belgi yuzaga chiqadi. Dominant allellar soni belgining yuzaga 
chiqish  darajasiga  ta’sir  ko‘rsatmaydi.  Nokumulativ  polimeriyada  ikki  juft

 
         

A
1
A
2
A
1
a
2
a
1
A
2
a
1
a
2
A
1
A
2
A
1
A
1
 A
2
A
2
A
1
A
1
 A
2
a
2
A
1
a
1
 A
2
A
2
A
1
a
1
 A
2
a
2
A
1
a
2
A
1
A
1
 A
2
a
2
A
1
A
1
 a
2
a
2
A
1
a
1
 A
2
a
2
A
1
a
1
 a
2
a
2
a
1
A
2
A
1
a
1
 A
2
A
2
A
1
a
1
 A
2
a
2
a
1
a
1
 A
2
A
2
a
1
a
1
 A
2
a
2
a
1
a
2
A
1
a
1
 A
2
a
2
A
1
a
1
 a
2
a
2
a
1
a
1
 A
2
a
2
a
1
a
1
 a
2
a
2
56-rasm.
 Genlarning o‘zaro 1:4:6:4:1 nisbatda polimer 
ta’siri. 
noallel  gen  ishtirokida  F

da  fenotip  bo‘yicha  nisbat  15:1  bo‘ladi.  Masalan, 
jag‘jag‘  o‘simligida  qo‘zoqcha  mevasi  uchburchak  va  tuxumsimon  shaklda 
bo‘ladi. Agar qo‘zoqchasi uchburchak jag‘jag‘ bilan qo‘zoqchasi tuxumsimon 


101
shakldagi jag‘jag‘ chatishtirilsa, F
1
 avlodda qo‘zoqcha mevalarning uchburchak 
shakli  hosil  bo‘ladi,  F
2
  duragaylarining 
15
/
16 
qismi  uchburchak, 
1
/
16
  qismi  esa 
tuxumsimon shakldagi mevaga ega bo‘ladi.
Pleyotropiya.
  Genlarning  ko‘p  tomonlama  ta’siri 
pleyotropiya 
deyiladi. 
Genlarning pleyotrop ta’siri biokimyoviy tabiatga ega: bitta gen nazorati ostida 
hosil bo‘ladigan bitta oqsil – ferment nafaqat bitta belgining yuzaga chiqishiga, 
shuningdek,  boshqa  turli  xil  belgi  va  xususiyatlarga  ham  ta’sir  etib,  ularda 
o‘zgarishlarni  keltirib  chiqaradi.  Genlarning  pleyotrop  ta’siri  birinchi  marta 
G.  Mendel  tomonidan  aniqlangan,  bunda  u  to‘q  qizil  gulli  o‘simliklarning 
barg qo‘ltig‘ida qizil dog‘larni, urug‘ po‘sti esa kulrang yoki qo‘ng‘ir rangda 
bo‘lishini  kuzatgan.  Bunday  belgilarning  rivojlanishi  bitta  irsiy  omil  (gen) 
ta’sirida amalga oshadi. 
Odamda  retsessiv  irsiy  kasallik  –  o‘roqsimon  anemiya  uchraydi.  Gemo -
g lobin molekulasida aminokislotalardan birining o‘rin almashib qolishi eritrotsit 
shaklining o‘zgarishiga olib keladi. Shu bilan bir vaqtda yurak-qon tomir, nerv, 
ovqat  hazm  qilish,  ayirish  sistemalarida  chuqur  o‘zgarishlar  yuzaga  chiqadi. 
Mazkur kasallik bo‘yicha gomozigota organizm bolalikda nobud bo‘ladi. 
Shunday  qilib,  «gen  belgining  rivojlanishini  belgilaydi»  degan  ibora 
ma’lum  darajada  shartlidir,  chunki  genning  ta’siri  boshqa  genlarga  bog‘liq. 
Genlarning  o‘zaro  ta’siri  yuzaga  chiqishiga  tashqi  muhit  omillari  ham  ta’sir 
ko‘rsatadi. Genotip o‘zaro ta’sirlashadigan genlar sistemasidir. 

Download 3,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   343




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish