Biolog 10 indd

Proterozoy  erasi  2000  mln  yil  davom  etgan.  Tog‘  hosil  bo‘lish  ja-
rayonlari  jadal  kechgan.  Natijada  ko‘pgina  quruqliklar  hosil  bo‘lgan.  Bu 
erada  bak teri yalar,  suvo‘tlari  avj  olib  rivojlangan.  Qirg‘oqqa  yaqin  joyda 
ha yot kechi ruv chi suvo‘tlarida tana tabaqalashib, uning bir qismi substratga – 
biron  sirt  yuzasiga  joylashib,  boshqa  qismi  esa  fotosintezning  amalga  oshi -
shi ga  moslashgan.  Havo  va  suvning  kislorod  bilan  to‘yinishi  oqibatida 
aerob  organizmlar  paydo  bo‘lgan.  Proterozoy  oxiriga  kelib,  ko‘p  hujayrali 
organizmlar  rivojlanadi.  Kavakichlilar,  yassi  chuvalchanglar,  keyinchalik 
halqali  chuvalchanglar,  molluskalar,  bo‘g‘imoyoqlilar  paydo  bo‘ladi. 
Proterazoy erasida ro‘y bergan aromorfoz tipdagi yirik o‘zgarishlarga ikki 
tomonlama  simmetriyali  hayvonlarning  kelib  chiqishini  misol  qilib  keltirish 
mumkin.  Bu  ular  tanasini  oldingi  va  keyingi,  yelka  va  qorin  qismlariga 
bo‘linishini  ta’minlaydi.  Oldingi  qismida  sezgi  organlari,  nerv  tugunlari 
bo‘ladi. Hayvonlarning yelka tomoni esa himoya qilish funksiyasini bajaradi, 
qorin  tomoni  harakatlanish  va  oziq  tutishni  ta’minlaydi.  Proterozoy  erasining 
oxiriga  kelib  dastlabki  xordali  hayvonlar  –  bosh  skeletsizlar  kenja  tipi  paydo 
bo‘lgan.