Biolog 10 indd

Mustaqil  bajarish  uchun  topshiriqlar:  Embrional  rivojlanishning  keyingi 
davrlarida  odamda  peshana,  gorilla  embrionida  esa  jag‘  oldinga  bo‘rtib  chiq-
qanligini  izohlang.
57-§  ODAM  EVOLUTSIYASINING  ASOSIY  BOSQICHLARI
 
Odamning  tarixiy  rivojlanishiga  oid  paleontologik  materiallar  uning 
evolutsiyasida  to‘rt  bosqich  –  odamning  boshlang‘ich  ajdodlari,  eng  qadimgi 
odamlar,  qadimgi  odamlar,  hozirgi  zamon  qiyofasidagi  odamlar  bo‘lganligini 
ko‘rsatadi.
Odamning  boshlang‘ich  ajdodlari.  Bundan  taxminan  25  mln  yil 
mu qaddam  driopiteklar  yashash  uchun  kurash,  tabiiy  tanlanish,  irsiy  o‘z-
garuvchanlik  tufayli  ikki  tarmoqqa  hozirgi  odamsimon  maymunlar  va  odam-
larning dastlabki ajdodlariga ajralganlar. Birinchi tarmoq vakillarining kelgusi 
rivojlanishidan  gorilla,  shimpanze  kelib  chiqqan. 
Sharoitning keskin o‘zgarishi tufayli driopiteklarning ba’zilari ikki oyoqlab 
yurishga  o‘tganlar.  Natijada  janubiy  «maymunlar»  –  avstralopiteklar  paydo 
bo‘lgan.  Ularda  ikki  oyoqlab  yurish  tayyor  tayoqlar,  toshlar,  yirik  hayvon 
suyaklaridan  qurol  sifatida  foydalanish  imkonini  bergan.  Ular  o‘rmon-dasht, 
ochiq yerlarda yashagan. Bo‘yi 120–140 sm bo‘lib, tanasining massasi 36–55 kg, 
kalla  suyagining  hajmi  500–600  sm
3
  bo‘lgan.  Avstralopiteklar  chanoq 
suyagining  tuzilishi  ikki  oyoqlab  harakatlanganligidan  dalolat  beradi.
Avstralopiteklarning  suyak  qoldiqlari  Keniyaning  Rudolf  ko‘li  atrofi dan 
5,5  mln  yoshda  bo‘lgan  yer  qatlamlaridan  topilgan.  Avstralopiteklarning 
bir  turi  rivojlanib,  dastlabki  odam  (homo habilis)ni  hosil  qilgan.  Bosh 
miyasining hajmi 650–680 sm
3
 bo‘lgan. Bo‘yi 135–150 sm. Ular tayyor tosh, 
yog‘och  qurollar  yordamida  yirik  hayvonlarni  ovlaganlar,  o‘simliklarni  yer 
ostidagi  piyozlari,  tuganaklari,  ildizlarini  kovlaganlar.  Homo  habilis  olovdan 
foydalanishni bilgan hamda yirik toshlardan o‘zlari uchun kulba yasagan. Shu 
sababli  ular  «uquvli  odam»  deb  atalgan.