Biolog 10 indd

Parallel evolutsiya – (grek cha – parallelos – «yonma-yon bo ruvchi») bir-
biriga  qarindosh  bo‘l gan  organizmlar  guruhlarida  bir  yo‘nalishda  o‘xshash 
belgilar  pay do  bo‘lishi  bilan  ifodalanadigan  evolutsion  o‘zgarish.  Masalan, 
sut  emi zuvchi  kitsimonlar  va  kura k oyoqlilar  bir-biridan  mustaqil  holda  suv 
muhitiga o‘tishgan va ularda suv muhitiga moslanishlar – kurakoyoqlar paydo 
bo‘lgan. Afrika va Janubiy Amerika qit’alarida tarqalgan sutemizuvchilar tana 
tuzilishida o‘xshashlikni ko‘rish mumkin (115-rasm).
Parallelizm  bir-biriga  genetik  yaqin  turlarda  belgilarning  o‘xshashligi, 
gomologik  tuzilmalarning  mustaqil  holda  o‘zgarishlari  natijasida  yuzaga 
keladigan  evolutsiyadir.  Har  xil  turlarning  bir  xil  genlarida  o‘xshash  muta -
t siyalar  paydo  bo‘lishi  pa rallelizmga  sabab  bo‘ladi.  Xuddi  shunday  hodisani 
N.  I.  Vavilovning  irsiy  o‘zgaruvchanlikning  gomologik  qatorlari  qonuni  tav-
sifl ab  beradi.  Mazkur  qonunga  mu-
vofi q,  bir-bi riga  qarindosh  turlar 
irsiy  o‘zga ruvchanlikning  o‘xshash 
qator lari  bilan  ta’rifl anadi.  Shuning 
uchun  o‘xshash  belgilar  bir-biriga 
qarindosh turlarda mustaqil – parallel 
holda hosil bo‘ladi.