Biokimyo pmd



Download 4,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/430
Sana19.07.2021
Hajmi4,12 Mb.
#123097
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   430
Bog'liq
Sobirova-R.A-biokimyo

31-rasm.  Translokatsiya bosqichi


104

Translyatsiyadan so‘ng polipeptidlarning parchalanishi u yoki bu

holatda ko‘pgina oqsillarga xosdir. Oqsilning translyatsiyadan so‘ng

o‘zgarishi har xil translyatsiya mahsulotlarining parchalanishidan iborat.

Bu jarayonlar juda keng tarqalgan. Misol uchun, oshqozon-ichak

kanalida fermentlarning aktivlanishi oqsilning parchalanish natijasidir.

Ma’lumki, 2 polipeptid zanjirdan iborat insulin bir polipeptid

zanjirdan iborat proinsulinning parchalanishi natijasida hosil bo‘ladi.

Ba’zi translyatsiya mahsulotlarining yetilishi bir necha ularni proteolitik

fermentlar ta’sirida, bosqichlarda parchalanishidan iboratdir. Kollagen

subbirliklari prokollagenning parchalanishi natijasida hosil bo‘ladi.

Ko‘p zanjirli oqsillar konformatsiyasining hosil bo‘lishi uchun ham

maxsus genetik faktorlar ta’sir etmaydi, balki ularning hosil bo‘lishida

polipeptid zanjiridagi aminokislotalarni ketma-ket joylashishi, ya’ni

birlamchi strukturasi asosiy vazifani bajaradi (masalan: gemoglobin,

aldolaza, GDG va boshqalar).

Shunday qilib, genlarning muhim xususiyati aminokislotalar ketma-

ketligini kodlashtirishdir, ikkilamchi va uchlamchi struktura esa genetik

determinantga bog‘liq bo‘lmasdan, o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladi.

Oqsil molekulasiga oqsil bo‘lmagan komponentlarning birikishi

genetik nazoratsiz bo‘ladi. Misol: gemoglobinning hosil bo‘lishi,

gemning globin bilan o‘z-o‘zidan rekombinatsiyalanishi natijasida hosil

bo‘lib, bunda genetik kontrol rol o‘ynamaydi.

Shu tarzda ko‘pgina prostetik guruhlar, kofaktorlar (masalan:

flavinlar, gem, piridoksalfosfat, NAD, NADF yoki metall ionlari)

apofermentlar bilan birikib faol ferment hosil qiladilar.

Polipeptid zanjirdagi oqsillarning fosforillanishi, metillanishi va

hokazolar polipeptid zanjir sintezlanayotganda yoki sintezlanish tamom

bo‘lgandan keyin bo‘ladi. Bu modifikatsiyalarni katalizlovchi

fermentlarning sintezi, spetsifikligi genetik nazorat asosida bo‘ladi.

Fermentlarning modifikatsiyasi ular aktivligini boshqarishda muhim

rol o‘ynaydi. Masalan: fosforilaza, glutamilsintetaza.

Shunday qilib, oqsilning ikkilamchi, uchlamchi va to‘rtlamchi

strukturasining hosil bo‘lishi maxsus genetik nazorat omillarini talab

etmaydi va oqsilning birlamchi strukturasi tomonidan belgilanib

termodinamik erkin jarayon hisoblanib, o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladi.

Ribosomasiz peptidlar sintez mexanizmi bo‘yicha to‘plangan

ma’lumotlar, albatta, barcha tirik organlarda oqsil biosintezi asosida

matritsa mexanizmini yotishini ko‘rsatadi. Lekin, biologik sistemalarda

past molekulali qator peptidlarni sintezi nafaqat nuklein kislotalar,




105

xususan m-RNK, ishtirokisiz, balki ribosomalarsiz ham amalga oshishi

mumkin. 1976-yilda Gamburgda o‘tkazilgan X Xalqaro biokimyog‘arlar

kongressida F. Lipman (AQSH) va K.Kuraxasi (Yaponiya) 2 ta tabiiy

siklik peptid antibiotiklar – gramitsidin S va tirotsidinni Bacillus brevis

dan ajratilgan ekstrakt, hamda ekstraktdan ajratilgan oqsil fraksiyalarda

sintezlanishining isbotini taqdim etganlar. Xususan,  Bacillus brevis

ekstraktidan ajratilgan va tozalangan 2 ta oqsil preparati 10 aminokislota

qoldiqlaridan hosil bo‘lgan siklik polipeptid gramitsidin Sning hosil

bo‘lishini ta’minlaganlar. Tozalangan oqsil fraksiyalari (molyar og‘irligi

100000 va 180000) bu siklik dekapeptidni (D – fenilala-

nilprolilvalilornitilleytsin) hosil bo‘lishi uchun faqat aminokislotalar,

ATF va Mg 

+2 


ionlarini bo‘lishini talab etgan:

Yengil oqsil fraksiya (molyar og‘irligi 100000) birligi polipeptid

zanjirga D-fenilalanin – kiritilishi va ratsemirlanishini, og‘ir fraksiya

esa (molyar og‘irligi 180000) – qolgan 4ta a- aminokislotalar birikishini

boshqaradi, ikkala ferment, shuningdek, peptid bog‘larini hosil

bo‘lishida ishtirok etadi. Yonida joylashgan multiferment kompleksida

xuddi shunday pentapeptid sintezlanadi, keyin ikkala pentapeptid

«bosh» va «dum» turida birikib, zanjirni yopib, siklik dekapeptid hosil

qiladi. Birinchi ferment tarkibida kovalent bog‘langan fosfopantein

qoldig‘i topilgan. Shuning uchun uni o‘sayotgan peptid zanjiriga ferment

bir qismidan ikkinchi qismiga tiol guruhi ishtirok etadi deb taxmin

qilingan. Xuddi shunday sintez mexanizmi tirotsidin (dekapeptid) va

13ta aminokislota qoldig‘i saqlovchi peptid-mikobatsellin antibiotiki

uchun ham isbot qilingan.




Download 4,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   430




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish