Biokimyo pmd

Qon ivishining ichki mexanizmi

Qonning ichki ivishi ancha sekin boradi va 10-15 daqiqa talab

qilinadi. Ichki mexanizmda tromboplastin ishtirok etmaydi. Bunda

trombotsit omillari muhim ahamiyatga ega. Qon ivishining ichki

mexanizmi ham fermentlarning faollashuvi bilan boradi. X omilning

X«a» omilga aylanish bosqichidan boshlab qon ivishining ichki va tashqi

yo‘li bir xil bo‘lib davom etadi.

Vitamin K

II, VII, IX, X omillarning peptid zanjirlarida 

γ-karboksiglutamat

kislota bor bo‘lib bu kislota aytib o‘tilgan oqsillarning postranslyatsion

modifikatsiyasi natijasida hosil bo‘ladi.

Vitamin K ana shu reaksiyani katalizlovchi fermentning kofermenti

hisoblanadi.

---

379

II, VII, IX, X omillar ishtirok etadigan reaksiyalar Ca

2+

 va

fosfolipidlar bilan faollashadi; karboksiglutamat radikallari shu

oqsillarda Ca

2+

 ni biriktirib olish markazlarini hosil qiladi. Bu omillar

Ca

2+

 ionlari ishtirokida o‘zaro va fosfolipid qo‘sh qavati bilan birikib

hosil qilgan kompleksda faollashadi.

Dikumarol molekulasi qurilishi vitamin Kga o‘xshash bo‘lgani

uchun oqsil molekulasidagi glutamil qoldiqlarini 

γ-karboksiglutamilga

aylantiradigan fermentni ingibirlaydi (vitamin Kga antagonist) natijada

qon ivishi qiyinlashadi. Dikumarol amaliyotda qon ivuvchanligi

oshganda trombozlarni oldini olish maqsadida ishlatiladi.

Gemofiliya

Qondagi VIII omilning irsiy nuksonlari A gemofiliya deb ataladi.

U ko’p qonash, qon ketib turishi bilan namoyon bo‘ladi. VIII omil geni

X xromosomada bo‘ladi. Ikkinchi X xromosomasi bo‘lgan ayollarda

bu kasallik kuzatilmaydi. Bitta X xromosomasi bo‘lgan erkaklarda

nuqsonli genning nasldan-naslga berilishi tufayli ularda gemofiliya

kuzatiladi.

Gemofiliyada qon ketishni to‘xtatish maqsadida tarkibida VIII omil

saqlovchi yangi donor qoni yoki VIII omil preparatlaridan

foydalanilanadi.

Fibrinoliz

Qon tomirida hosil bo‘lgan tromb, bir necha kun ichida parchalanib

ketadi. Uning erib ketishida proteolitik ferment plazmin asosiy rolni

o‘ynaydi (104-rasm). Qonda asosan bu fermentning o‘tmishdoshi –

plazminogen bo‘lib, u ko‘pgina to‘qimalarda bo‘ladigan urokinaza yoki

kallikrein ta’sirida faollashadi:

---

380

Urokinaza tromboflebit, o‘pka tomirlari tromboemboliyalari,

miokard infarktida, katta xirurgik operatsiyalarda tromblarni eritib

yuborish yoki oldini olish maqsadida qo‘llaniladi. Urokinaza olinadigan

manba – odam siydigidir. Streptokokklardan olinadigan ferment –

streptokinaza ham shu maqsadda qo‘llanilanadi.