Biokimyo pmd

Oksidlanishli fosforillanish asosiy energiya generatori hisoblanadi.

Oksidlanishli fosforillanish mitoxondriyalarning ichki membranasida

joylashgan nafas zanjirida kechadi. Bir juft proton va elektronlarni nafas

zanjiri orqali o‘tishi natijasida ko‘p miqdorda energiya ajralib chiqadi.

Avval aytilganidek NADga bog‘liq bo‘lgan substratlarning oksidlanishi

natijasida 52,7 kkal energiya ajralib chiqqanligi ko‘rsatilgan. Shunday

21,3 kkal 3 ta ATF sinteziga sarflanadi. Qolgan energiya esa issiqlik

sifatida tarqaladi. Shuni aytish kerakki, 1 molekula ATFni sintezlash

uchun 7,3 kkal energiya talab qilinadi, glyukozani to‘liq aerob sharoitda

oksidlanishida esa 686 kkal energiya ajralib chiqadi va 38 molekula

ATF sintezlanadi. 38 molekula ATF sinteziga esa 277,4 kkal energiya

talab qilinadi. Bu 686 kkal energiyani atigi 40% ini tashkil etadi. Qolgan

60% energiya esa issiqlik shaklida chiqadi va organizmning

temperaturasini muvozanatda ushlashga safarbar etiladi. Hosil bo‘lgan

ATF energiya quyidagi jarayonlarga sarflanadi: kimyoviy, mexanik,

plastik, faol transport, transdegidrogenaza reaksiyalariga.

Substratli fosforillanish esa membranaga bog‘liq bo‘lmay sitozolda

kechadi. Bunda makroergik bog‘lar tutuvchi metabolitlar energiya

manbai  hisoblanadi. Bularga asosan 1,3-difosfoglitserat,

fosfoyenolpiruvat, kreatinfosfat, argininfosfat va boshqalar kiradi.

Substratli fosforillanishda kam miqdorda ATF sintezlanadi. Ular

---

189

yordamchi energetik mexanizmlardir. Jumdalan, glyukozani anaerob

oksidlanishi natijasida 2 molekula sut kislotasi va 4 molekula ATF

sintezlanadi, ya’ni atigi 29,2 kkal energiya ajralib chiqadi. Filogenetik

jihatdan substratli fosforillanish ustun turadi. Ular kislorodsiz sharoitda

oddiy hayvonlarning asosiy energetik manbai hisoblangan. Ammo

energetik qiymati kam bo‘lsada, u katta ahamiyatga ega, chunki yadrosi,

mitoxondriyasi bo‘lmagan eritrotsitlarda, shuningdek, ko‘pchilik

kasalliklarda kuzatiladigan gipoksiya sharoitida hujayraning asosiy

energiya manbai bo‘lib qoladi.