Biokimyo pmd

66-rasm

.

 

Fosforilaza faollanishining shalola mexanizmi

Aksincha, insulin (oshqozon osti bezi b-hujayralari gormoni) qonda

glyukoza miqdorini ko‘payib ketmasligini ta’minlaydigan yagona

gormondir. Glyukoza faqat jigar hujayrasi membranasidan yengil otib,

boshqa to‘qima hujayra membranalaridan otolmaydi. Insulin esa turli

to‘qimalarning hujayra memranadagi maxsus insulin retseptorlariga

birikib, glyukozani deyarli hamma hujayralar membranasidan otishini

osonlashtiradi.

Insulinni ta’sir mehanizmi glyukokinaza fermentini faolligini

oshiradi va natijada glyukozani glyukoza-6-fosfatga aylanishini

tezlashtiradi, insulin glyukoza sintezini tezlatuvchi fermentlar, ayniqsa,

glyukoza-6-fosfatni (glyukoza va fosfat kislotasiga) parchalanishini

tezlatuvchi ferment glyukoza-6-fosfatazani faolligini pasaytiradi. Bu

esa hujayrada glyukoza-6-fosfatni miqdoran ko‘payishiga olib keladi.

Bunda glyukoza-6-fosfat hujayrada parchalanib, oxirgi mahsulotlar va

energiya hosil qiladi yoki glikogenga aylanadi.

---

225

glyukoza-6-fosfat allosterik regulyatsiya yoli bilan glikogensintetaza

fermentining faolligini oshiradi, bu esa glikogen sintezlanishini

tezlashtiradi;

glyukozani to‘qimalarda parchalanishini tezlashtiradi;

glyukozani aminokislota va yog‘ kislotalariga aylanishini

tezlashtiradi;

 glikogenfosforilazaning faolligini pasaytiradi, chunki uning

fosforlanishi toxtaydi.

Glikogenoliz ham pasayadi;  insulin adenilsiklazaning faolligini

pasaytiradi (aniqrogi, sAMF ni parchalovchi fosfodiesteraza

fermentining faolligini oshiradi va u sAMF ni AMF ga aylantiradi,

parchalaydi). Natijada proproteinkinaza faol holatga otmaydi va

glikogensintetaza «B» nofaol (fosforlangan) formasi kamayib,

glikosintetaza «A» faol (fosforlanmagan) formasi miqdori ko‘payadi.

Bunda glyukozadan glikogen sintezi tezlashadi.

Uglevodlar almashuvida insulinning glyukozaning glikogenga

aylanishidagi molekulyar ta’sir etish sxematik mexanizmi quydagicha:

sAMF (-) kamayib, glikogenni glyukozaga parchalanishi kamayadi;

sGMF (+) chunki glikogenfosforilaza «A» (faol) glikogenfosforilaza

«B» ga o‘tadi.Glikogensintetaza «B» (nofaol) esa glikogensintetaza «A»

ga (faol) aylanadi va glikogen sintezlanishi tezlashadi.