«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
63 
2019 yili zararkunandaning ilk tuxumlari 20 mayda aniqlandi, havoning o’rtacha 
o’n kunlik harorati 18,5°C va nisbiy namligi 63% ni tashkil etdi.
2018 yili birinchi tuxum qo’yish 16 mayda o’rtacha o’n kunlik harorat
21,4°C havoning nisbiy namligi 52% da kuzatildi. Tuxumlarni yalpi ravishda qo’yish 
may oyining oxiri (26.05) va iyun oyining birinchi o’n kunligida (7.06) kuzatildi. 
Bir urg’ochi zot o’rta hisobda 1463 ta tuxum qo’yganligi aniqlandi, ammo Turon 
soxta qalqondorining jinsiy mahsuldorligi daraxtning ozuqalik sifatiga bog’liqdir. 
Ko’rinib turibdiki, olchada eng ko’p tuxum qo’yilgan, o’rtacha 2040 dona, maksimal 
miqdori 2205 ta va minimal miqdori 1896 ta; o’rikda o’rtacha 862, maksimal 993 va 
minimal miqdori 611 tani tashkil etdi ( jadval). 
Tuxumlarning embrional rivojlanishi 5 - 8 kun davom etdi. Tuxumlar 
qo’yilganda ulardan tezda lichinkalar chiqa boshladi va bir vaqtda bu muddat uzoqqa 
cho’zilmadi. 2019 yili dastlabki lichinkalar 25 mayda aniqlandi, havoning o’rtacha 
o’n kunlik harorati 20,4°C va havoning nisbiy namligi 62%, 2018 yilda esa ular 21 
mayda, o’rtacha o’n kunlik harorat 21,3°C va havoning nisbiy namligi 56% bo’lgan 
sharoitda kuzatildi. Dastlabki 2-3 chi kunlari lichinkalar juda harakatchan, asosan 
shox - shabbaning yuqori qismiga harakat qilib odimlaydilar va barglarda 
oziqlanishadi. Bunda lichinkalarning asosiy qismi bargning ostki qismida 
(tomirlarida) joylashadi. 
Shuni aytib o’tish, kerakki, zich joylashgan daraxtzorlarda ko’p lichinkalar 
oziqlanish uchun bargning yuqorigi qismiga ham joylashganligi kuzatildi. 10 kundan 
so’ng lichinkalar tulladi va ikkinchi yoshga o’tdi. Oktyabrning uchinchi o’n kunligida 
(24.10) lichinkalar daraxtning pastki qismiga ko’plab o’tib, novdalarning yoriqlariga 
va chuqurchalariga kirib, bu yerda qishlahga ketdi. Kuzatuvlarimizda zararkunanda 
bir yilda bir marta avlod berdi. 
Lichinkalar va katta yoshdagi urg’ochilari ko’p miqdorda daraxt tanasida, 
ingichka novdalarda va barglarda joylashib, hujayra shirasini so’radi. Shuningdek, 
Rhodocooccus turanicus Arch. 
olcha, olxo’ri, o’rik, gilos, tog’ olcha, bodom, grek 
yong’og’i, olma, nok, behi va anorni ham zararlashi kuzatildi.
jadval