«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
290 
ketmasligi ta’minlashning, ishlab chiqarish korxonalari oqova suvlarini qayta 
tozalash va qayta ishlashning muhim omili hisoblanadi. 
XX asrning ikkinchi yarmida oqova suv zahiralarini muhofaza qilish 
masalalari dolzarb muammoga aylandi. Chunki insoniyatni ekalogiyaga zararli ta’siri 
kuchayib bormoqda. Aholi sonining o’sishi, shaharlar ko’payib borayotganligi, uy-
joy uchun binolar va yangidan-yangi korxonalar paydo bo’layotganligi ichimlik va 
xo’jalik suvlari sarfini tobora ko’paytirib bormoqda. 
Samarqand davlat universiteti analitik kimyo kafedrasida bu borada 
Samarqand viloyati tumanlari hududidagi va Samarqand shahrida joylashgan yer osti 
va yer usti ichimlik suvlarining hamda shahar aholisi va sanoat korxonalari hisobidan 
zararlanayotgan ochiq suv hovzalaridagi oqova suvlar analizi monitoringi olib 
boriladi. Bunga sabab oqova suvlar tarkibidagi ko’pchilik azotli birikmalar, ayniqsa, 
nitratlar, nitritlar va ammoniy birikmalari, sulfatlar, fosfatlar, xromatlar, xloridlar, 
xloratlar, turli og’ir metallarning ionlari va suvlarning sifat ko’rsatkichlarini 
belgilovchi boshqa ionlarning ular uchun ruxsat etilgan me’yordan ortib ketishi hatto 
sug’orish ob’yetlarining sifat ko’rsatkichlariga ham aks ta’sir qiladi. Bu esa sug’orish 
maqsadida ishlatilayotgan ariq va daryo suvlarining yetishtirilayotgan qishloq 
xo’jaligi ekinlari, meva va sabzavotlarning hamda barcha tirik organizmlarning 
zaharlanishi va oqibatda inson salomatligiga ta’sirini bilgan holda yuqorida qayd 
etilgan zararli ingrediyentlarni aniqligi va sezgirligi yuqori bo’lgan analiz usullari 
yordamida analitik jihatdan to’g’ri va yuqori aniqlikda baholashdan iborat. 
Mahalliy ichimlik suvlari analizini o’rganish maqsadida analiz ob’yekti 
sifatida Samarqand viloyati Kattaqo’rg’on tumani Kattako’rpa qishlog’i hududidagi 
suvlar tanlandi. Olingan suv namunasi janub tomondan 700 m uzoqlikdan Narpay 
kanali, g’arb tomondan 750-800 m olisdan chiqish kanali, sharq tomondan esa 500 m 
lar masofada Qoradaryo oqib o’tganligi uchun bo’lsa kerak, tarkibi doimiy ravishda 
o’zgarib turadi. Ichimlik suvining sanitariya ahvolini tekshirish natijalaridan 
ko’rinadiki, suv ma’lum darajada hidga ega bo’lib, muhiti pH=7,8 dir. 
O’rganilgan suvning umumiy qattiqligi tekshirib ko’rilganda 9,5-11g/ekv-l 
bo’lganini ko’rish mumkin. Analizlar suvning mineral tarkibida asosan, xlorid, sulfat, 
gidrokarbonat, nitratlar, fosfatlar, ammoniy, kalsiy, magniy, kaliy va natriy 
ionlarining miqdorini aniqlash asosida baholandi. 
Bundan tashqari analiz ob’yekti sifatida Samarqand shahri markazidagi 
Kulolon mahallasi hududidan o’tuvchi ariq suvi tanlandi. Analiz namunasi aholi 
punktidan o’tgandan so’ng 800-900 m chamasi pastdan ya’ni Siyob tumanidagi sport-
kurash maktabining pastidan olindi. 
Ochiq holdagi suvlarni asrash va muhofaza qilish O’zbekiston 
respublikasining davlat qonunchiligi asosida himoya qilinsada barcha sanoat 

---