«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
271 
ШИРИНМИЯ ЎСИМЛИГИДАН КУЧЛИ ШЎРЛАНГАН ТУПРОҚЛАР 
МЕЛИОРАТИВ ҲОЛАТИНИ ЯХШИЛАШДА ФОЙДАЛАНИШ 
ИСТИҚБОЛЛАРИ 
Юлдашов А.У. Экология ва география кафедраси катта ўқитувчиси, г.ф.н. 
E-mail: abror.yuldashov.75@ mail.ru 
Сирдарё вилояти тупроқларининг шўрланиш даражасини ортиб бориши 
қишлоқ хўжалиги экинларининг биологик ривожланиши, унинг ҳосилдорлиги 
ва сифатига салбий таъсир қилмоқда. Бу ҳолат ер майдонларидан фойдаланиш 
имкониятини камайтириб, катта-катта экин майдонларини ташландиқ ҳолга 
келиб қолишига сабаб бўлмоқда. 
Қишлоқ хўжалик экин майдонларининг шўрланиш даражасини 
камайтириш ёки шўрланишни олдини олиш катта техника кучи ва маблағни 
талаб этади. Кўп ҳолатларда фермерларнинг имконияти чекланган ва уларнинг 
шўрланган ер майдонларига бўлган муносабатлари сусайиб, бундай ер 
майдонларини ташлаб кетишига сабаб бўлмоқда. 
Инсон хўжалик фаолияти натижасида шўрланган ва ботқоқланиб 
ташландиқ ҳолга келган ер майдонларини экологик жиҳатдан қайта тиклаб, 
ишлаб чиқаришга қайтаришнинг кам харжли усуллари мавжуд. 
Кучли шўрланган ер майдонларининг унумдорлигини ошириш асосида 
қайта тиклаш ва унинг ўрнида қишлоқ хўжалигида юқори маҳсулотли озуқа 
тайёрлаш имкониятига эга бўлган экин майдонига айлантириш муҳим 
аҳамиятга эгадир. Ушбу муаммони эса биомелиорант-галофитлар воситасида 
экологик жиҳатдан қайта тиклаш усуллари асосида ҳал этиш мумкин. 
Суғориладиган экин майдонларини қайта тиклашда фойдаланиш мумкин 
бўлган истиқболли биомелиорант - Ширинмия ўсимлигидир. 
2019 йилги маълумотига кўра республикамиздаги суғориладиган 
ерларнинг майдони 4297,1 минг гектарни ташкил қилади. Шундан 50,5 % 
шўрланган, 19,3 % ўртача ва кучли шўрланган, яъни 800 минг гектардан ортиғи 
кучсиз даражада шўрланган. Тупроқ шўрланиши қишлоқ хўжалигига катта 
зарар келтиради. Мутахассисларнинг фикрича Ўзбекистонда тупроқ 
шўрланиши натижасида барча экинлар ҳосилдорлиги камайиб кетади. 
Жумладан, пахтадан олинадиган ҳосил республикамиз бўйича камида 500 минг 
тоннага камайиши қайд этилган. Тупроқ шўрланиши ошгани сари биринчидан 
харажатлар ошади. Чунки тупроқ шўрини ювиш учун тупроққа кўпгина 
қўшимча ишлов берилади: ювиш учун поллар олинади, сўнг ёпилади, 
текисланади ва ҳоказо. Иккинчидан шўр ювиш учун бир неча минг куб метр 
сув сарф бўлади. Вегетация даврида ҳам ўсимликларга меъёридан кўпроқ сув 

---