«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
269 
анча кўпдир. Табиатнинг бу кўриниши, тупроқни шўрланишига ва экинларни 
сувга бўлган талабини ортишига олиб келади. 
Сардоба тумани ҳудуди текис рельеф, жанубий-шарқдан Қизилқум 
қумликлари томон келаётган нотекис паст-баланд, тўлқинсимон кўринишдаги 
массивлардан тузилган. Бундай нотекисликлар Ачагат, Еттисой ва Сордабо 
ўзанлари, ботиқлиқ ва пастқамликлар ҳисобига ҳосил бўлган. 
Мазкур ҳудуд грунт сувларининг шаклланиши ва уларнинг озиқланиши 
масаласида 
Г.И.Архангельский, 
В.А.Ковда, 
А.Н.Розанов, 
В.В.Егоров, 
Б.С.Коньков, М.А.Панков, Н.А.Кенесарин, С.А.Хасанов, М.У.Умаров, 
О.К.Комилов каби кўпгина олимлар томонидан
турли фикрлар айтилган бўлиб, 
унга кўра грунт сувларининг ҳосил бўлишидаги биринчи асосий манба, 
Туркистон тоғ тизмаларидан оқиб тушаётган ер ости ва устки сувлари бўлса, 
иккинчи манба Сирдарё ўзани бўйлаб келаётган сувлардан иборат бўлиб, улар 
ҳудудда ўзаро бирлашиб, шимолий-ғарб (Қизилқум) томонга қараб 
ҳаракатланади. 
М.А.Панковнинг [2] фикрича, Мирзачўлни суғоришгача бўлган даврда 
грунт сувларининг озиқланиши асосан беш манбадан: 
1. Туркистон ва Нурота тоғ тизмаларидан келаётган ер ости ва устки 
сувларидан (30 м
3
/сек). 
2. Чотқол тоғ тизмаларидан оқиб келаётган ер ости ва устки сувларидан 
(30 м
3
/сек). 
3. Сирдарё водийси ва унинг қадимги конус ёйилмалари бўйлаб келаётган 
ўзан ости сувларидан (20 м
3
/сек). 
4. Атмосфера ёғинлари сувларидан. 
5. Тупроқ грунтларнинг чуқур қатламларида ҳосил бўладиган 
конденсация сувлардан, уларнинг сарфланиш қисми эса уч манбадан: а) 
ҳудуддан ташқарига- Қизилқум томонга йуналган оқим; б) Сирдарёга йўналган 
оқим; в) буғланиш ва транспирация манбаларидан иборат. 
Марказий 
Мирзачўл 
текисликларида 
ўзлаштириш 
ва 
суғорма 
деҳқончилик ишлари юргизилмасдан олдин гурунт сувларининг жуда секин 
табиий оқими шакилланган. С.П.Сучков [3] маълумотларига кўра Марказий 
Мирзачўл текислигининг, қумлоқли-созли ётқизиқлар устида ривожланган, 
чуқур шўрланган, юқори қатлами шўрланмаган оч тусли бўз тупроқлардан 
иборат қўриқ ва лалмикор [собиқ 1, 4, 6, 7, 10, 11,ва 17 совхоз]
ерларида 
шўрланган гурунт сувлари сатҳи 10-15 метрда, Ачагат, Еттисой ва Сордабо 
ўзанлари, ботиқлиқ ва пастқамликларидаги шўрхокли ўтлоқ бўз тупроқли 
ерлаида 3-5 м жойлашган. 

---