«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

 
Фойдаланилган адабиётлар 
1.
Кондрашева К.В. Новые сорта смородины черной. – Мичуринск: МГПИ 2001 
– 7 с. 
2.
Павлова Н.М. Черная смородина -М: Сельхозиздат 1995 – 287 с.
3.
Холматов Х.Х., Аҳмедов Ў. А. „Фармакогнозия“, 1-2 қисм, Т., “Фан” 
нашриёти, 2007. 
4.
Холматов Х.Х., Ҳабибов. Ўзбекистон доривор ўсимликлари. Т., “Медицина” 
нашриёти, 1972. 
МИРЗАЧЎЛ ШАРОИТИДА БЎЁҚДОР РЎЁН ЎСИМЛИГИНИНГ 
ИНТРОДУКЦИЯСИ 
Хужамқулов О.- магистр ГулДУ
Ер юзида аҳоли сонининг ортиши билан инсонларнинг барча озиқ-овқат, 
доривор, бўёқ берувчи,эстетик ва саноат миқиёсида маҳсулотларини 
узлаштириш, ва бу маҳсулотларни табиий флоралардан олишни амалга ошириш 
кенг куламдаги долзарб вазифага айланди. Ушбу масала ўсимликлар табиий 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
175 
хилма-хиллигини кўпайтириш ҳамда уларнинг флористик зоналарини ташкил 
этишни тақозо этмоқда. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 майдаги “Нукус-
фарм, Зомин-фарм, Сирдарё-фарм ва бошқа қатор эркин иқтисодий зоналарини 
ташкил этиш тўғрисида”ги
ҳамда 
2018 йил 14 февралдаги “Фармацевтика 
тармоғини жадал ривожлантириш буйича қўшимча чора-тадбирлари туғрисида” 
қ
арорларида Республикамиз ахолисини юқори сифатли фармацевтика 
махсулотлари билан таъминлаш ҳақидаги топшириқларини доривор 
ўсимликларни етиштириш технологиялариини яратмасдан бажариб бўлмайди.
 
Ўзбекистон ўсимликлар дунёсини биохилма-хиллигини мухофаза қилиш 
ва ундан оқилона фойдаланиш олдимизда турган долзарб вазифаларидан бири 
ҳисобланади. 
Бундай истиқболли доривор ва бўёқ берувчи ўсимликлардан бири 
бўёқдор рўян – Rubiaceae оиласига мансуб кўп йиллик ўт. Ўсимлик табиий 
ҳолда шарқи – жанубий Европа, Ўрта Осиё ва Кавказда учрайди. 
Rubia tinctorum
L.бўйи 30–150 см гача бўлиб, илдизпояси узун, судралиб 
ўсувчи, шохланган, цилиндрсимон, йўғон, бўғинли, кўп бошли. Илдизпоя 
бўлакчаларининг йўғонлиги 2–18 мм, устки томони қизғиш-қўнғир рангга 
бўялган. Илдизпоя сувни қўнғир-қизил рангга бўяйди. Пояси бир нечта, тўрт 
қиррали, бўғинли, сершох ва илмоқли дағал туклар билан қопланган.
Барги ланцетсимон – тухумсимон, ялтироқ, пастки томонидаги йўғон 
томирлари илмоқли дағал туклар билан қопланган, жуда ҳам қисқа банди билан 
пояда 4–6 тадан тўп-тўп бўлиб жойлашган. 
Гуллари майда, яшил-сариқрангли, барг қўлтиғидан ўсиб чиққан ярим 
соябонга тўпланиб, рўваксимон гултўпламини ташкил этади. Гулкосачаси аниқ 
билинмайди, тожбарги 5 та, бирлашган, воронкасимон –ғилдираксимон, 
оталиги 5 та, оналик тугуни 2 хонали, пастга жойлашган. Меваси – 1-2 уруғли, 
шарсимон, олдин қизил, кейинчалик қора рангга айланувчи сершира ҳўл 
мева.Июн-август ойларида гуллайди, меваси – август-сентябрда пишади. 
Асосан ариқ бўларида, буталар орасида, каналлар бўйида, далаларда ва 
боғларда ўсади. 
R. tinctorum
уруғидан ва илдизпоя қаламчаларидан ҳам 
кўпаяди. 
Ўсимликнинг илдиз ва илдизпояси тўқимачилик саноатида бўёвчи хом-
ашё сифатида ишлатилса, табобатда рахит, ич қотганда, ревматизм ва жигар 
касалликларини даволашда ишлатилади 
Рўян ўсимлиги спазмалетик ва сийдик ҳайдаш ҳамда буйрак тошларини 
(фосфатларни) юмшатиш таъсирига эга. Шунинг учун уни доривор 

---