«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

ҚАТТИҚ БУҒДОЙНИНГ ЯНГИ ИСТИҚЛОЛ-25 НАВИНИНГ ДОН 
ҲОСИЛДОРЛИГИГА ЭКИШ ВА ЎҒИТ МЕЪЁРЛАРИНИНГ ТАЪСИРИ 
Ходжаева Н.Ж.- б.ф.н., доцент, Жўрақулов Қ.Х.- катта ўқитувчи, 
Мустофоқулова Ф.- талаба 
Самарқанд ветеринария медицинаси институти 
Дон 
етиштиришни 
кўпайтириш 
давлатимиз 
иқтисодиётини 
мустаҳкамлашнинг ва халқни озиқ-овқат маҳсулотлари билан таьминлашнинг 
муҳим омилидир. Жаҳон амалиёти тажрибалари шуни кўрсатадики, ҳар бир 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
330 
давлат аҳолисини ўзида етиштирилган озиқ-овқат маҳсулотларининг асосий 
тури билан таьминлай олган тақдирдагина у сиёсий ва иқтисодий жиҳатдан 
тўла мустақил бўла олади. 
Юқоридагиларни инобатга олган холда биз институтимизнинг бир қатор 
олимлари томонидан яратилган, янги нав намунаси - Истиқлол-25 устида бир 
қатор тадқиқот ишлари ўтказиб, навнинг экиш ва ўғит меъерларига 
таъсирчанлигини ва дон сифатини ўргандик. 
Истиқлол-25 нав намунаси дуварак, бошоғи призматик, ўртача узунликда. 
Бошоқ қипиғи ўртача узунликда, тухумсимон, кучсиз томирланган тишчаси 
тўғри, елкаси кенг, чоки аниқ, қилтиқлари бошоғидан узун қора рангли. Дони 
йирик, оқ, ариқчаси ўртача, овал чўзинчоқ, ўсув даври 198-204 кун. 1000 та 
доннинг оғирлиғи ўртача 50,0-55,0 гр, макоранлик сифати яхши. 
Суғориладигин ерларда ҳосилдорлик ўртача 55-60 ц\га. Донда оқсил миқдори 
14,5-16,0 %, клейковина 34,0-36,0 % ни ташкил этади. 
Нав касалликларига, зараркунандаларга ва ётиб қолишга, чидамли. 
Ўртапишар, яхши қишлайди, қурғоқчиликка чидамли. Ўсимликнинг бўйи 95-
100см. Ҳосилдорлиги 55-60ц\га. 
Кузги буғдой ҳосилдорлиги ва дон сифатига сезиларли таьсир 
кўрсатадиган муҳим технологик усулларга экиш ва ўғит меьёрларини киритиш 
мумкин [2,3]. Кузги буғдой экилган майдонда ўсимликлар сийрак бўлса ҳар бир 
алоҳида олинган ўсимликларнинг маҳсулдорлиги юқори бўлиши мумкин. Туп 
қалинлигининг ошиб бориши билан алоҳида олинган ўсимликларнинг 
маҳсулдорлиги пасайиб боради, аммо ҳосилдорлик маьлум даражада ошиб 
боради. Бунда маьлум бирликдаги майдонда ўсимликлар сони оптималлашади, 
ҳосилдорлик энг юқори бўлади, кейинчалик ҳосилдорлик секинлик билан 
пасайиб боради. Ўғит меьёрини тўғри қўллаш ҳосилдорликни ошириш билан 
бир қаторда дон сифати ва уруғлик сифатларининг яхши бўлишини 
таьминлайди. Экиш ва ўғит меьёрлари доимо биргаликда тўғри қўлланилганда 
энг юқори ҳосил ва уруғлик сифатлари I- синф талабларига жавоб берувчи 
уруғлар олинади [1,2]. 
Бизнинг тажриба натижаларимиз шуни кўрсатмоқдаки экиш меьёри 4,5 
млн унувчан уруғ/га ва ўғит меьёри NPK 180:135:90 кг/га қўлланилган 
пайкалларда энг юқори ҳосил 76,6 ц/га ёки назорат (ўғитсиз) га нисбатан ўғит 
ҳисобидан 44.0 ц/га, экиш меьёридан 9,9 ц/га қўшимча ҳосил олинди, энг паст 
ҳосил 3,0 млн унувчан уруғ/га ва ўғит меьёри NPK 120:135:90 кг/га 
қўлланилганда 57,0 ц/га ёки назорат ўғитсиз вариантига нисбатан ўғит 
ҳисобидан 28,3 ц/га қўшимча ҳосил олинди. Экиш меьёри 3,0 млн унувчан уруғ 
қўлланилган пайкалларда битта ўсимликнинг туплаш даражаси юқори бўлди, 

---