«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
288 
турли-туманлиги аниқланган. Бу эса тупроқлардаги кечаётган жараёнларнинг 
ўзгача кечишини изоҳлайди. Тупроқларнинг ҳажм оғирлигининг ошиб бориши, 
суғориладиган тупроқларнинг умумий ғоваклигининг камайишига ва тупроқ 
ҳаво, озиқа, иссиқлик режимининг ўзгариши муаммоларини келтириб 
чиқаради. 
Тадқиқот объекти сифатида Мирзачўл воҳасида тарқалган суғориладиган 
бўз-ўтлоқи тупроқлар танланди. Тупроқ тадқиқотлари Республикада умумқабул 
қилинган услублар асосида олиб борилди. 
Т упр оқ лар нин г со лиш т ирма о ғирл иги ( СО ) б и рм унч а
б арқа рор б и рли к б ўл иб , у т упр о қлар ни нг ки мё вий, ми нер оло ги к
тар киб и ва г ум ус б илан та ъм ин ланга нл игига б оғ ли қ. Мирза чў л
во ҳаси ни нг с уғо рил ад ига н б ўз - ўт лоқ и тупроқларнинг солиштирма 
оғирлиги (СО) тепа қисмида бирмунча паст бўлиб (2,62 г/см
3
), қуйи 
қатламларга қараб жуда катта кўрсаткичларда бўлмасада нисбатан ошиб боради 
(2,64-2,66 г/см
3
). Б у н и с а б а б и ш у н д а к и , т у п р о қ л а р м е х а н и к т а р к и б и
б ўйи ча б и р хи лли ги б и лан ифод а ланад и.
Текширилган тупроқларнинг ҳажм оғирлиги ва ғоваклиги бўйича олинган 
натижалар шуни кўрсатадики (Жадвал), тупроқларнинг юқориги ҳайдалма 
қатлами гумус миқдори, механик таркиби, шўрланиши ва ҳоказоларга кўра 
турли ҳажм оғирлигига эга бўлиб, бўз-ўтлоқи тупроқларнинг ҳажм оғирлиги 
типик бўз тупроқларга (1,30-1,40г/см
3
) қараганда бирмунча юқори (1,39-
1,46см
3
). Бу албатта гидроморфизмнинг
 
таъсири натижасидир. Бунинг асосий 
сабаби қум заррачаларининг миқдори кўп бўлиши ва яхши жойланиши уларни 
шўртоблашганлиги ҳисобланади. Бу икки омил тупроқ кесмасининг юқори ва 
ўрта қисм ҳажм оғирлигини катталигини белгилайди (Жадвал).