«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
273 
мустаҳкамловчи, ҳар қандай заҳарларни парчаловчи хусусиятларга эга 
моддаларни сақловчи, инфаркт, инсульт, саратон касаллиги олдини олувчи, 
ОИТС ривожланишини анча сусайтирадиган, сил, ошқозон ичак яраларини, 
простатит, аденома, отит, кўз касалликларни (конъюктивит) даволовчи 
моддаларни сақлайди. Глицирризин моддаси қанддан 50 баробар ширин бўлиб 
қанд касаллигига чалинган инсонларга зарур. Дармон бериш, куч бағишлаш, 
хотирани кучайтириш, заковатни ошириш хусусияти билан ширинмия 
женшендан қолишмайди. Ширинмиядан 100 дан зиёд дорилар тайёрланади[1]. 
Ширинмия илдизи, жуда кўп тоник ичимликлар, пивонинг қимматбаҳо 
навларига нозик ва турғун кўпик бағишлайди. Шарқий Осиё халқлари балиқ ва 
гўштни ширин ҳолатда истеъмол қилишни севади. Балиқ ва гўшт 
консерваларини улар ширинмия қиёмини қўшмасдан ишлаб чиқармайди. Бу 
қиём қўшилган консервалар бемалол 20-30 йил сақланаверади, чунки қиём ҳар 
қандай зарарли бактерияларни ўлдиради. 
Ширинмия илдизи озиқ-овқат, кимё, тоғ металлургияси, нефт қазиш ва 
бошқа, жаъми саноатнинг 20 дан зиёд тармоқларида ишлатилади. Ер устки 
қисми эса чорва учун сероқсил ем, кофе суррогати, қоғоз учун хомашёдир. 
Ширинмия беор ўсимлик, шўрланган тупроқларда ҳам ўсаверади. 
Ширинмияни экиб кўпайтиришда бу ўсимлик экологиясини билиб қўйган 
яхши, чунки ҳар бир ўсимликни экишдан олдин уни ташқи муҳитга, унинг ҳар 
бир компонентига бўлган муносабатини билиш лозим. 
Ширинмиянинг турлари барча қитъаларда учрайди. Ареали жуда катта 
бўлганлиги туфайли турли хил шароитларда учрайди. Ширинмияни қумли, 
қумоқ, тошлоқ, ўтлоқ, шўрланган, шўрланмаган, гипсли, шўртобланган ва 
бошқа тупроқ шароитларда ўсганини кузатганмиз. Тоғларда денгиз сатҳидан 
1800 м гача кўтарилади, лекин айрим ўсимликларни 2800 м баландликда ҳам 
учратганмиз (Помир). Ширинмия автоморф ва ўрмонлар билан тарқалган 
тупроқларда кам учрайди. Бу ҳолни Анатолия, Кавказ, Помир-Олой, Олтой ва 
ўрмон тоғларида қўриш мумкин. Интразонал дарёбўйи тўқайларида, ўрмон 
зичроқ бўлган жойларида ширинмия учрамасада, ўрмон сийраклашиши 
биланоқ ширинмия дарров кўриниб қолади. Бундай тўқайлар атрофидаги 
бўшлиқларни ширинмия эгаллаб олган. Ширинмиязорларни Или, Чу, Сирдарё, 
Амударё, Урал, Волга, Кура, Терек, Днепр, Днестр дарёлари бўйларида 
учратиш мумкин. 
Маданий ширинмия даласидаги сув балансини ўрганиб шуни 
аниқландики, ширинмия жуда катта миқдорда сув истемол қилади, лекин уни 
асосан ер ости сувларидан олар экан. Шунинг учун ҳам ширинмияни сув билан 
таъминланган ер ости сувлари яқин бўлган ерларда экишни тавсия қиламиз [3]. 

---