«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
171 
учун қимматли парҳез таом бўлиб ҳисобланади. Бамия қайнатмасидан нафас 
йўллари касалликлари, хусусан бронхит ва йўтални даволашда фойдаланилади. 
Унинг поясидан оқ дағал тола олиш ҳам мумкин [4]. 
Ушбу илмий манбаларнинг қисқача шарҳи бамия ўсимлигининг 
серқирралигини, муайян тупроқ-иқлим шароитларига боғлиқ ҳолда ўсиш ва 
ривожланиш жадаллигининг ҳамда ҳосилдорлигининг ўзгаришидан далолат 
беради. Уни асосан сабзавот экини сифатида озиқ-овқат мақсадларида 
етиштирилади. Яшил кўсаклари ва пишган уруғлари териб олингач, қолган 
вегетатив массасини чорва моллари учун озуқа сифатида ишлатилади, айрим 
мамлакатларда эса поясидан дағал тола ҳам олинади. Қовурилган уруғидан 
сохта кофе тайёрланади. 
Бамия ёруғ ва иссиқсевар ўсимлик бўлиб, уруғлари 15-20 ◦С ҳароратда 
униб чиқади. Вегетация даври навларининг биологик хусусиятлари ва 
етиштириш шароитларига боғлиқ равишда турли муддатларда давом этади. 
Бамия кеч кузгача (ноябр ойининг охиригача) мева ҳосил қилади, 
ўсимликларга кузги совуқ таъсир қилгунча вегетацияси давом қилади. 
Hibiscus esculentus
L.
 – 
бамиянинг бўйи асосан 1,5-2,0 см гача бўлиб, яъни 
паст бўйли (40-60 см) ва баланд бўйли (150-200 см) навлари мавжуд. Пояси тик 
ўсувчи, йўғон, туклар билан қопланган. Ўсимлик зич экилганди пояси деярли 
шохланмайди. Асосий ва ён шохлари қаттиқ майда тукчалар билан қопланган 
бўлиб, терини бироз қичитади. Унинг барглари оддий, йирик бўлиб, асосан 
гулхайрининг баргларига ўхшаб панжасимон кўринишга эга. Гуллари икки 
жинсли, якка-якка, ўз-ўзидан чангланади. Гулбанди қисқа яхши тукланган. 
Гултожибаргларининг ранги кўпинча сариқ. Гуллар асосий поя ёки 
новдалардаги барг қўлтиғида якка ҳолда йўғон, қаттиқ майда тукчалар билан 
қопланган гултаг (гул асоси) да жойлашган. Гултожи қўнғироқсимон, беш 
тожибаргли, оч сариқ рангли, тўғри (актиноморф) гул. Гултожибаргларининг 
узунлиги 3-4 см, эни 2-3 см, асосида тўқ қизил рангли доғлари бор. Устунча 
калта, турли миқдордаги шарсимон йирик чангчилардан иборат чангчилар 
тўплами билан ўралган. Тумшуқча қизил ва юзасини зич қоплаган майда 
тукчалар боис духобасимон, 5-9 бўлмали. Гулкосача майда тишли, сийрак 
тукчалар билан қопланган. Гулёнбарглари майда, тўғри – наштарсимон, оч 
яшил рангда, туклар билан қопланган, тўкиладиган. Бамиянинг гуллари 2 
жинсли, асосан ўз-ўзидан ва айрим ҳолларда чумолилар ёрдамида чангланади. 
Тугунча 0,5-1 см га етганда гули 1-2 кунда тўкилади, айрим ҳолларда қуриб 
қолган гули 6-8 см ли мевасининг учида ҳам учрайди. Меваси-чўзинчоқ кўсак, 
пирамидага ўхшаган, уч қисми ингичка, 5 тадан 11 тагача қиррали кўп уруғли 
кўсакча, узунлиги 6-30 см, асосининг эни 1-2,5 см., тўғри ёки бироз эгилган 

---