"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

 
 
 
 
H
1
, H, H
2
- idishlardagi suv 
balandliklari (h1, h, h2)
Suv balandliklariaro 
farqlar
Naychalardagi oqim 
tezliklari 
Entropiya o’zgarish 
tezligi 
T ds = TS 
dt
∆h
1
, ∆h
2
V
1 
, V
2

---

8 
2. BIOLOGIK JARAYONLAR KINETIKASI 
Hayotiy jarayonlarning boshqarilishida hujayra va to`qima kechadigan biokimyoviy 
o`zgarishlar tezliklari hal qiluvchi ahamiyatga ega. 
Ma`lumki, kimyoviy kinetika-reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyalari, pH, 
bosim, harorat va katalizatorlar singari tashqi omillarning kimyoviy o`zgarishlar tezliklariga 
tasirini o`rganadi, biologik jarayonlar kinetikasi esa biologik jarayonlar asosida yotuvchi 
biokimyoviy jarayonlarda ishtirok etadigan substratlar konsentratsiyalari, fermentlar va ularning 
aktivator va ingibitorlari, muhit pH darajasi, harorat singari omillarning biokimyoviy reaksiyalar 
tezliklari orqali biologik jarayonlar tezliklariga ta`sirining qonun-qoidalarini o`rganadi. 
Biologik jarayonlar kinetikasiga haroratning ta`siri 
 
Kimyoviy reaksiyalar kelib chiqishining asosiy shartlaridan biri bo`lmish reaksiyaga 
kirishuvchi moddalar molekulalarining bevosita to`qnashuvi haqidagi qoida inobatga olinsa, 
kimyoviy hamda biologik jarayonlar tezliklarining haroratga bog`liqligi o`z-o`zidan ravshan 
bo`lib qoladi. 
Harorat oshgan sari molekulalarning harakatlanishtezligi orta boradi, demak, ularning 
o`zaro to`qnashuv ehtimolligi ham osha boradi. Hisoblash natijalariga ko`ra, agarda reaksiyaga 
kirishuvchi, molekulalarning hamma to`qnashuvlari ham reaksiyaga olib kelganda, reaksiya 
tezligi amaldagi tezlikdan 10
2
-10
6
barobar katta bo`lgan bo`lar edi. Shu sababli kimyoviy 
kinetikada, to`qnashuvlarning faqat ayrimlarigina reaksiyaga olib keladi, degan fikr paydo 
bo`ldi. Reaksiyaning amalga oshishi uchun to`qnashuvchi molekulalar ma`lum bir 
E
0
-
miqdordagi aktivlanish energiyasi deb ataladigan, oshiqcha energiyadan kam bo`lmagan 
energiyaga ega bo`lishlari shart. Oshiqcha energiyaga ega bo`lgan molekulalarning, ya`ni 
reaksiyaga kirisha olish qobiliyatiga ega bo`lgan "aktiv molekulalarning" nisbiy soni haroratning 
oshishi bilan ortadi, natijada kimyoviy reaksiya tezlashadi. 
Kinetik nazariyaga binoan, molekulalarning kinetik energiyasi faqat mutlaq haroratga 
bog`liq bo`lib, harorat 10°C ga oshganda, reaksiya tezligining necha marta ortishini ko`rsatuvchi 
kattalik-Vant Goff harorat koeffitsienti deb atalib, Q
10
- bilan belgilanadi. Shunday qilib, 
reaksiyaning harorat koeffitsienti, o`z mohiyatiga ko`ra, berilgan reaksiyaning o`zaro 10°C ga 
farqlanadigai ikki xil haroratdagi tezlikligining nisbatidan boshqa narsa emas, ya`ni