"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

Q
10
 = R
T+10
(1) 
R
T
 
bu yerdagi R
1
-reaksiyaning dastlabki haroratdagi tezligi, R
T+10
o`sha reaksiyaning harorat 10°C 
ga oshirilgandagi tezligi. 
Ma`lumki, ko`pchilik kimyoviy reaksiyalarning harorat koeffitsienti 2-4 atrofida bo`lib, 
o`rtacha 3 ga teng. Biologik jarayonlarning aksariyat ko`pchiligi eng yuqori tezlikda amalga 
oshadigan harorat optimumiga ega ekanligi bilan kimyoviy reaksiyalardan farqlanadi. Bunday 
hol ko`pchilik biologik jarayonlarning fermentativ reaksiyalarga asoslanganligi bilan izohlanadi. 
Biologik jarayonlar asosida yotgan o`zgarishlar tabiatiga ko`ra o`sha o`zgarishlarga xos 
harorat koeffisientlari turlicha bo`lishi mumkin. Masalan, fizikaviy o`zgarishlar uchun bu 
kattalik 1,1-1,2 ni tashkil etsa, fermentativ reaksiyalar uchun u 1,7 atrofida bo`ladi. Demak, 
tajribada hisoblab topilgan harorat koeffitsientiga asoslanib, o`rganilayotgan jarayonlarning 
tabiati va hatto ularning mexanizmlari haqida fikr yuritish mumkin. 
Reaksiya tezligining haroratga bog`liqligi Arrenius tenglamasidan yaqqol ko`rinadi: 
 
- E 
k =pze
RT
(2) 
Bu yerdagi k-reaksiyaning tezlik konstantasi, p-sterik omil, z- to`qnashuvlar soni, e-
natural logarifm asosi, E-aktivlanish energiyasi, R-gaz doimiysi, T-mutlaq harorat. 

---

9 
Mazkur tenglamaga muvofiq ish ko`rilganda, o`rganilayotgan reaksiyaning 10°C ga 
farqlanadigan ikki haroratdagi tezlik konstantalari hisoblab topiladi. 
Faraz etamiz, tajribalar T
1
va T
2
-harakatlarda amalga oshirilgan bo`lsin. U holda 
reaksiyaning T
1
ga muvofiq tezlik konstantasi teng bo`ladi:
 
E 
k