47
3.
Sanoat binolarining arxitektura- badiiylik talablari
Sanoat binolari va inshootlarini loyihalashda to‘rtta asosiy masala
birgalikda hal qilinadi.
1.
Muvofiqligiga ko‘ra ko‘zda tutilgan texnologik jarayonga ko‘proq
javob beruvchi bino va inshootlar hajmiy rejalangan sxemasini yaratish.
2.
Muxandislik- konstruktiv echimlari- hozirgi zamon qurilish
ashyolari va konstruksiyalarini ko‘plab bino va inshshotlarni talab darajasida
mustahkamlik va ustuvorligini ta’minlash.
3.
Arxitektura- badiiylik darajasi- bino va inshshotlarning va bugun
korxona ansamblining arxitekturaviy ko‘rinishi birgalikda badiiylik talablariga
javob berishi.
4.
Iqtisodiy masalada- bino va inshootlarni qurish va ishlatish
chog‘ida chiqimlari minimal miqdorda bshlishi kerak.
Muvofiqlik talablari- bu binoni o‘z
vazifasiga mos, muvofiq kelishi va
bino ichida texnologik dastgohlarni qulay joylashishi, binoni ekspluatatsiya
talablariga javob berishi, xizmat muddati, hajmiy rejalashtirish echimlari va
boshqalarni o‘z ichigi oladi.
Binolarga qo‘yilgan texnik talablarda esa-
bino konstruksiyalarining
ustuvorligi, uzoq muddat ishlatilishi, yong‘inga qarshi chora va tadbirlar hamda
binoni industrial usullar bilan qurish tushuniladi.
Arxitektura-badiiylik talabiga ko‘ra, bino chiroyli, hashamatli ko‘rinishga
ega bo‘lishi va shu bilan birgalikda kishilar talab ehtiyojlarini to‘la qondirishi
tushiniladi.
Iqtisodiy talablarga esa bino loyihasini yaratish va uni qurish davridagi,
binoni ishlatish davrida, shuningdek texnologik jarayonni tashkil qilishda
sarflanadigan harajatlarning minimal bo‘lishi, bino hajmi va maydonidan
optimal
darajada foydalanish, binoni qurishda maxalliy qurilish ashyolari va
industrial konstruksiyalardan oqilona foydalanish orqali erishiladi.
Ishlab chiqarish jarayoni materiallar va buyumlarni korxona hududi
bo‘ylab, sexlararo va sex ichida harakatlanishini, sexda yoki ombor- da
saqlanishini
hamda
texnologik
(ishlanadigan
materialdan
sifatiy
o‘zgiirishlar bo‘lishiga olib keluvchi jarayonni) qamrab oladi.
Texnologik jarayon juda xilma-xil bo‘ladi Masalan, mashina detal
larini bo‘yash yoki pardozlash texnologik jarayoni, ularni tashqi ko‘ri
nishini o‘zgarishi, unga yangi estetik ko‘rinish
berish bilan tavsif-
lanacdi. Mashinalarni yig‘ish jarayoni esa mashina konstruksiyasini va
ishlashini tashkil etish uchun detallarni o‘zaro joylashtirish va tutashti-
rish biilan tavsiflanadi.
Tesxnologik jarayon dastlabki mahsulotga, buyumlar yarim fabri-
katlae-iga ishlov berish va ularni qayta ishlash usullari to‘g‘risidagi fan
asosida tarmoqlar texnologiyalari qonunlariga binoan ishlab chiqiladi.
Sainoat korxonasini butunlay yoki uning alohida sexini loyi-
halaslhda loyihaning texnologik qismi tuziladi. Bu qismda ishlab
chiqarish usulini,
jihoz turini, uning mehnat unumdorligini \a shun- ga
48
o‘xshashlarni tanlash bilan bog
L
!iq barcha masalalar ycchiladi. Bu qismda
loyihalashning birinchi bosqichida texnologik. sxema, texnologik
jarayonda qabul qilingan ish bajarish ketma-ketligi va shundan kelib
chiqib esa jihozlarning o‘rnatish ketma-ketlig;i hamda ishlab chiqarish
xonalarini joylashtirish tartibi lial etiladi.
Arxitektor va quruvehi-muhandis tarmoq muhandis-texmologlari
bilan hamda transport sohasi mutaxassislari
bilan hamkorlikda jihoz-
larni berilgan ketma-ketlikda sxema bo‘yicha qo‘yishadi. Texnologik
jarayonga javob beruvchi shartlarga asosan bino materiali va Ronstruk-
siyasini tanlab, sexlarni o‘rinlariga joylashtirishadi. Bu masalani si- fatli
chiqishi uchun arxitektor va quruvchi ishlab chiqarishning texnologiyasi
asoslarini bilishlari muhim hisoblanadi. O‘z nsavbatida. texnolog ham
sanoat qurilishi asoslarini bilishi sliart. Faqat ularning o‘zaro ijodiy
hamkorligi bo‘lgandagina sainarali loyihalaryai
-
atish im- koniyati
beriladi.
Texnologik
jarayon bu binoning echimini, ya’ni uning o‘lchamlari.
shakli. konstruksiyasi, sanitar-texnik jihozlari va tashqi ko’rinishini
aniqlashning asosiy omili hisoblanadi.
Ishlab chiqarish jarayoni binolarni loyihalashda ayrim talablarga
rioya qilishga undaydi. Bu talablar ikkita asosiy holatdan kelib chiqadi:
—
muhitni shunday parametrlar bilan ta’minlash zarurki,
mahsulot- ning yuqori sifatga ega bo‘lishini ta’minlash uchun texnologi
kjarayon qulay shart-sharoitlarga ega bo‘lsin;
—
muhitni shunday parametrlar bilan ta’minlash lozimki, u nda
inson
ish
faoliyati
uchun
muhim
hisoblangan
sanitar-gigienik
(scDg‘iikning saqlanishi. yuqori mehnat mahsuldorligini ta’minlanishi,
ch archashni kamaytirilishi uchun) qulayliklar yaratilsin.
Bu shart-sharoitlardan kelib chiqqan holda ishlab chiqarish bi-
nolariga texnologik, texnik, me’moriy-badiiy va iqtisodi^
talablar
qo‘yiladi.
Texnologik talablar jumlasiga inshootning ichki fazosiga, havo
muhitiga, yorug‘lik va akustik tartiblariga qo‘yilgan shartlar kiradi
Inshoot konstruksiyalarining mustahkam, ustuvor, uzoq muddatga
chidamli, portlashga, yong‘inga xavfsiz bo‘lishligi va boshqalar texnik
talablarni tashkil etadi.
SHaharsozlik, me’moriy majmualar,
bino arxitekturasi va uning
intereriga qo‘yilgan shartlar me’moriy-kompozitsiyaviy echim ta-
lablarini tashkil etadi.
Iqtisodiy talablar jumlasiga inshoot hajm-rejaviy. konstruktiv,
me’moriy-badiiy echimlariga sarf bo‘luvchi vositalarning iqtisodli
bo‘lishligi kiradi.
Har qanday sanoat inshooti yuqorida keltiriigan talablarga javob berishi
shart. Bu talablarga rioya qilish uchun sanoat inshootlarini loyi- halashning
asoslarini puxta egallash zarur
