Bino va inshootlar

10-amaliy mashg‘ulot: Sanoat binolarining deraza, eshik va darvozalarini 
loyihalash 
Sanoat korxonasiga transport vositalarini kiritish, jihozlarni ko‘chirish va 
ko‘plab odamlaming kirib-chiqishi uchun darvozalar o‘rnatiladi
{16.2-16.3-
rasmlar).
Ularning o‘lchamlari texnologik jarayon va birxillashtirish 
talablaridan kelib chiqadi. 

---

182 
16.2-rasm.
Darvozaning fasadi 
tasviri: a-fasaddagi uyg‘unlik vositalari: 
1 funksional ranglash; 2-
supergrafika; 3- lialqalash; 4-ayvoncha; 
b darvoza joyini halqalash: 1 -g‘isht devor qismi; 2, 3—chorcho‘p elementlari; 4—
panelli devor. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
16.3-rasm.
Darvozaning turlari: a-lang ochiluvchi; b-siljuvchi; v, g-boiimli siljuvchi 
_ h) 

---

183 
d-to‘liq ko‘tariluvchi; e-buklanib o‘tariluvchi; j, z-ko‘tariluvehi-bo‘limli; i 
dumalanuvchi (pardali). 
Darvozalar o‘lchamlari elektr aravacha va eni 2 m, balandligi 2,4 m gacha bo‘lgan 
vagoncha hamda turli yuk ko‘tarish qo- biliyatiga ega avtomashinalar uchun - 3x3. 
4x3 va 4x3,6 m; tor izii temiryo‘l transporti uchun - 4,7x5,6 m qabul qilinadi. 
Samolyotsozlik va shunga o‘xshash korxonalar uchun ular katta o‘lchamlarda 
loyihalanadi. 
Ochilishi bo‘yicha ochiluvchi, surilib ochiluvchi, tavaqali, ko‘tariluvchi, 
parda, ko‘p tavaqali g‘ildirakli darvozalar mavjud. Darvoza tavaqalari 
yog‘ochdan, po‘lat karkasi bo‘lgan yog‘ochdan va po‘latdan tayyorlanadi. 
Ular isitilgan, isitilmagan, sovuq, eshik- chasiz va eshikchali bo‘lishi 
mumkin. Darvozalar tavaqalari qo‘lda yoki mexanizmlar yordamida ochiladi. 
Langochiluvchidarvozalaramaliyotdakengqo‘llaniladi. Agar darvoza kichik 
bo‘lsa, yog‘ochdan tayyorlanadi. Agar uning bo‘yi va eni 3 m dan ko‘p bo‘lsa 
po‘lat karkas tayyorlanib, ichi yog‘ochdan ba- jariladi. 
Darvozaning yog‘ochli tavaqasi ulama, bir yoki bir necha o‘zak va qalinligi 
25 mm bo‘lgan tishli taxta bilan to‘lg‘izilgan ji- yak (obshivka)dan tashkil 
topgan. Tavaqaning bikrligini oshirish uchun karkas elementlari uchrashgan 
burchaklarga metalli yopq- ich (nakladka), osilmasligi uchun esa aylana 
po‘latdan diagonal I i tortmalar o‘rnatiladi. Darvoza tavaqalari ikki juft 
sharnirlar yordamida o‘rnatilish joyiga halqalangan chorcho‘pga osiladi. 
Ramalar temirbetondan, po‘latdan yoki yog‘ochdan tayyorlanishi mumkin. 
Birinchisi qurilish amaliyotida keng tarqalgan 
Lang ochiluvchi darvozalar, odatda ko‘cha eshigi bilan tayyorlanadi. Darvoza 
o‘lchamlari kattalashsa, lang ochiluvchi echim noma’qul bo‘lib
qoladi. Bunday hollarda surilib ochiluvchi darvozalardan foydalanishadi. 
Bunday darvozalarning ustida rels o‘rnatiladi va shunga u g‘ildiragi bilan 
osiladi. G‘ildiraklarning harakatlanishi tufayli darvoza ochilib-yopiladi (
16 4-
rasm).

---

184 
Tavaqali, ko‘p tavaqali ko‘tariluvchi, pardali, ko‘tariluvchi-ay- lanuvchi 
darvozalar xonalar maydoni tor bo‘lgan joylarda qo‘llaniladi. Parda darvoza 
uning ustida o‘rnatiladigan barabanga o‘ralgan sharnirli bog‘langan past 
elementlardan iborat tavaqalardan tashkil topadi. 
Sanoat binolarida ishlatiladigan eshiklarning konstruksiyasi 
J6.5-rasmda
aks 
ettirilgan. Fuqaro binolarida foydalanadigan eshiklar konstruksiyasidan farq 
qilmaydi. SHuning uchun bu bo‘limda eshiklar haqida ma’lumotlar 
takrorlanmagan. 
Zinapoyalar
vazifasi bo‘yicha asosiy, xizmat, yong‘in va halokat turlariga 
boiinadi.