Bino va inshootlar

7-rasm. Hajmiy-blokli binolarning konstruktiv sistemalari:
a - yuk ko‘taruvchi blokli sistema; b - yuk ko‘taruvchi va yuk ko‘tarmaydigan
bloklardan iborat sistema; v - karkasli-blokli sistema; g - blokli-
devorli (panelli) sistema; d - bloklar shaxmat tartibida joylashgan blokli-devorli
(panelli) sistema; e - osma blokli sistema; j - osma blokli-stvolli
kombinatsiyalangan sistema.
Stvolli-blokli sistemadagi konstruktiv echimda stvolning turlisathlarida
yuk ko‘taruvchi hajmiy bloklarni joylashtirish uchunplatformalar qilinadi.
Platformani o‘zini qilish ancha material vamehnat talab qilganligi uchun
platformalarni balandlik bo‘yicha birnechtasathda yasaladi (7-rasm. j). Har bir
platformaga bir nechaqator yuk ko‘taruvchi bloklar o‘rnatilishi mumkin.
Karkasli-blokli konstruktiv sistemada bloklar yuk ko‘tarmaydigan
vakarkasning
rigellariga
tayanadigan
bo‘lishi
yoki
rigelsiz
platformako‘rinishidagi yopmalarga o‘rnatilishi mumkin. Stvolli-blokli

---

102
vakarkasliblokli konstruktiv sistemalar qo‘llanilganda binoningbalandligini 12
qavatdan ko‘p qilishga imkon tug‘iladi.
Vazifasiga va o‘lchamlariga bog‘liq holda hajmiy bloklar
zarurmustahkamlikka,
ustivorlikka,
bikrlikka,
uzoqqa
chidamli
vaolovbardoshlikka
ega
bo‘lishi
kerak.
Tayyor
hajmiy
bloklar
suvo‘tkazmaydigan, temperatura-namlik ta’siriga chidamli bo‘lishlari
vaekspluatatsion
talablarni
qondirishi
lozim.
Hajmiy
bloklarning
to‘siqkonstruksiyalariga issiqlik va tovush izolyasiyasi talablari qo‘yiladi.
Hajmiy
bloklarning
konstruksiyasi
monolit
betondan
va
yig‘matemirbeton
elementlardan
(masalan
panellardan)
yig‘ilgan
bo‘lishimumkin.Hozirgi kunda "qalpoq" tipidagi monolit devorlardan va
yopmaplitasidaniborat hajmiy bloklar ko‘p qo‘llanilmokda. Bu holda polplitasi
alohida tayyorlanadi."Stakan" tipidagi hajmiy blok devorlardan va pol
plitasidaniborat bo‘ladi. Bu holda yopma plitasi alohida tayyorlanadi. "Qalpoq"
va "Stakan" tipidagi bloklarning tashqi devoriblokningboshqa elementlari bilan
birga quyilishi yoki alohida issiqlikizolyasiyasi qatlami bilan panel tayyorlanib
keyin zavod sharoitidablokka biriktirilishi mumkin.
"YOtqizilgan stakan" tipidagi hajmiy bloklar uchta ichki devorva
polhamda yopma plitalaridan iborat bo‘ladi. Bunday blokning tashqidevori
hamalohida tayyorlangan paneldan qilinadi va zavodda blok biriktiriladi.
Hajmiy bloklardagi barcha devorlar yoki ikkita devor yuk
ko‘taruvchibo‘lishi mumkin. Bloklarda yashirin yoki ochiq qo‘yilgan yuk
ko‘taruvchikarkasbo‘lganda
ularning
bir-biriga
tayanishini
turli
usullardatashkil qilish imkoni tug‘iladi.
Hajmiy bloklarning o‘lchamlari binoning eni yo‘nalishida 4,8,5,1, 5, 4, 5,
7, 6, 0 va 6,6 m va bino fasadi yunalishida 2,7, 3,0, 3,3va 3,6 metrbelgilangan.
Hajmiy bloklarni zichligi 1600
kg/m3
vaundan ziyod og‘ir yoki konstruktiv
engil betonlardan tayyorlanadi.Bloklarning birbirigatayanish usuli devorining
konstruksiyasigata’sir qiladi. Devorning qalinligini 60 mm dan kam qilinmaydi.
Bloklarning devorlari silliq yoki tashqari tomondan qovurg‘aliqilinishi
mumkin. Qovurg‘alar orasidagi masofa 0,8-1 m qabul qilinadi.

---

103