|
Nazorat savollari:
1.
Deformatsiya nima?
2.
Deformatsiya qanaqa shaklllarda yuzaga keladi?
3.
Tabiiy faktorlarga nimalar kiradi?
4.
Texnogen faktorlarga nimalarni kiritish mumkin?
5.
Kotlovan tagi bo‘rtishi nima maqsadda kuzatiladi?
6.
CHo‘kishni kuzatishda qanday reperlar qo‘llaniladi?
7.
Geometrik nivelirlash usulining mohiyatini tushuntirib bering?
8.
CHo‘kishning o‘rtacha tezligi qanday ifodalanadi?
9.
CHo‘kishni kuzatish davri nimaga bog‘liq?
Adabiyotlar:
1. SH.K. Avchiev, S.A Toshpulatov. Injenerlik geodeziyasi. O‘quv qo‘llanma. T: TAKI,
2002
2. A.S.Suyunov. Geodeziya. O‘quv qo‘llanma Samarkand. SamGASI, 2006
3. Norxujaev K.N. Injenerlik geodeziyasi.- T.:O‘qituvchi – 1984 y.
4.Do‘stmuxamedov “Injenerlik geodeziyasi” Toshkent. O‘qituvchi nashriyoti . 2003y.
5.Internetdan olingan ma’lumotlar.www.colibri.ru, bolshe. ru.
www.arhibook.ru.
M A ‘ R U Z A № 13
SHAHARLARNI PLANIROVKALASH VA QURISHDAGI GEODEZIK ISHLAR
REJA
1.
SHaxar hududini planirovkalash va loyihalashtirish.
2.
Loyihaviy qizil chiziqni aniqlash va hisoblash qizil chiziqli yo‘laklar o‘qini bino va
inshootlarni joyda ko‘chirish va mahkamlash.
3.
Relefni planini tuzish.
4.
Relef planini joyga ko‘chirish.
Sanoat va shahar qurilishlari maydonlarida ko‘rsatmaga binoan, maydon hajmiga bog‘liq
ravishda 2 – 4 sinf davlat tarmoqlari, 1 va 2 darajali to‘ldiruvchi tarmoqlar, II – IV sinf nivelirlash
tarmoqlari geodezik asos bo‘lib xizmat qiladi.
Yirik sanoat majmui barcha inshootlari bilan birga 30 – 50 km
2
maydonni egallaydi.
Bunday maydonni planga olish uchun bosh geodezik asos sifatida 4 – sinf triangulyasiya tarmog‘i
barpo etiladi.
Uch bosqichli sxemada tuzilgan geodezik asos tarmoqlari aniqligiga qo‘yiladigan talablar
quyidagidan iborat: a) geodezik asos -
m
1
=
3,8 sm; b)to‘ldiruvchi tarmoq -
m
2
=
5,3 sm; v) plan olish
asosi -
m
S
=
7,8 sm. Bu aniqliklarni punktlar o‘zaro holatining o‘rta kvadratik xatoligi deb qarash
mumkin.
Geodezik asosdan foydalangan holda sanoat inshootlari bosh o‘qlarini joyga ko‘chirish
aniqligi quyidagicha hisoblanishi mumkin:
,
1
l
L
m
m
l
bu erda L – maydonning umumiy uzunligi;
l
– texnologik jihatdan bog‘liq bo‘lgan sanoat inshootlari maydonining o‘rtacha uzunligi;
100
m
1
– bosh o‘qlarni rejalashning o‘rta kvadratik xatoligi ( 2 – 3sm bo‘lishi mumkin).
Uzunligi
L=
8km maydon uchun,
l=
2km va
m
1
=
2,5 sm bo‘lsa,
m
1
=
2,5
2
/
8
5sm
bo‘ladi.
Agarda maydon 3 – 4 km enlikdagi cho‘zinchoq polosadan iborat bo‘lsa, u holda geodezik
asos, teng tomonli uchburchaklar ko‘rinishidan tashkil topsa maqsadga muvofiq bo‘ladi (16.1 –
shakl).
13.1 shakl
Bazis tomon, shakl va azimut shartlari bo‘yicha tenglashtirilgan bunday qatorlar bog‘lovchi
tomonlarining lagorifmik o‘rta kvadratik xatoligi quyidagicha ifodalanadi:
,
4
3
2
1
2
''
2
lg
2
lg
2
/
n
в
m
m
m
Sn
bu erda n – qatordagi barcha uchburchaklar soni,
m
״ – o‘lchangan burchakning o‘rta
kvadrat xatoligi,
m
lgv
– bazis tomonining logorifmik o‘rta kvadrat xatoligi.
Misol:
m
v
/ v=
1/200000,
m=
2״,
n=
6 bo‘lsa,
m
lgS
2
/
n
= 4,5 logorifm birligining 6 – belgisi.
Nisbiy ko‘rinishda:
96000
1
10
434
,
0
5
,
4
6
2
/
2
/
n
S
S
m
n
6 -8 km enlikdagi maydonlarda esa markaziy tizimlar qatorini tuzishga to‘g‘ri keladi
13.2-shakl
16.2-shaklda keltirilgan tarmoq uchun
r=
4 va
m
v/v
=
1/200000,
m
2״,
δ
2
=
1,5 bo‘lsa,
m
lgS
=
4,8
logorifm birligi.
Nisbiy xatoligi
101
90000
1
10
434
,
0
8
,
4
6
2
/
S
m
Sr
.
Triangulyasiya o‘rniga yopiq poligon ko‘rinishidagi poligonometriya tarmog‘i o‘tkazilishi
ham mumkin (13.3 – shakl).
13.3-shakl
Markaziy bog‘lovchi nuqtaga nisbatan punktlar koordinatalari o‘rta kvadratik xatoliklari
quyidagi ifoda yordamida hisoblanishi mumkin:
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
57
,
0
65
,
0
57
,
0
65
,
0
x
y
S
yi
y
x
S
xi
i
S
m
i
m
m
i
S
m
i
m
m
bu erda
m
S
–
o‘lchangan tomonlar xatoligi;
i
x
va
i
y
– x va u o‘qlari bo‘ylab boshlang‘ichga
nisbatan aniqlanayotgan punktning tartib nomeri, S – chiziq uzunligi,
m
- burchak o‘lchash
xatoligi.
4 – sinf poligonometriya tarmog‘i uchun
m
=
2״,
S=
1,5 km,
m
S
=
1sm,
i
x
=
2,
i
y
=2 bo‘lsa,
uzoqroq joylashgan nuqta uchun:
cм
m
m
x
x
5
,
2
;
1
,
6
8
,
4
3
,
1
2
Xuddi shunday
m
u
=
2,5sm. Punkt xolati xatoligi
.
5
,
3
2
5
,
2
2
2
cм
m
m
m
y
x
Hisobdan ko‘rinib turibdiki, 4 – sinf geodezik asoslash tarmog‘i asosiy rejalash ishlari
talablarini to‘liq qoniqtiradi.
Nivelirlash tarmoqlari yirik sanoat maydonlardagi balandlik asosi, inshootlar maydoni
perimetri bo‘ylab o‘tkaziladigan, III – sinf nivelirlash poligonlaridan tashkil topgan bo‘ladi. Plan
olish va rejalash ishlari uchun to‘ldiruvchi balandlik tarmoq sifatida IV – sinf nivelirlash tarmog‘i
xizmat qiladi.
102
Bu tarmoqlardan keyinchalik bino va inshootlardan foydalanish davrida ularning
cho‘kishini kuzatishda ham foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
