Bino va inshootlar qurilishi

Ko‘prik triangulsiyasi.
Ikkilangan geodezik to‘rtburchak ko‘prik triangulyasiyasining 
namunaviy shakli hisoblanadi (18.1 – shakl). Bu erda AV tomon ko‘prikning bo‘ylama o‘qi bilan 
ustma-ust tushgan bo‘lib, SD va EF tomonlarni rejalashda bazis bo‘lib xizmat qiladi. 
15.1 – shakl 
Ba’zan noqulay sharoitlarda ko‘prik o‘qi triangulyasiya punktlari bilan qo‘shimcha 
tuzilmalar yordamida tutashtiriladi (18.1 – shakl ). 
Daryoda orolchalar mavjud bo‘lganda ko‘prik triangulyasiyasi markaziy tizim ko‘rinishidan 
iborat bo‘lishi mumkin. 

---

105 
Rejalash ishlari aniqligini oshirish maqsadida geodezik to‘rtburchak chiziq shaklga ega 
bo‘lishi, ya’ni enining bo‘yiga nisbati β=arctg 1/2=27
0 
bo‘lishi kerak. Lekin, bunday o‘tkir 
burchakda uchburchaklarning geometrik bog‘lanish xatoligi ortib ketadi va burchak o‘lchash 
aniqligini oshirishga to‘g‘ri keladi. 
Ko‘prik triangulyasiyasi loyihasining dastlabki hisobi shakl, azimut va bazis shartlari 
bo‘yicha tenglashtirilgan qator elementlari aniqligini baholash ifodasi yordamida amalga oshiriladi. 
SHartli tenglamalar tuzish uchun kerak bo‘lgan burchak, tomon va koordinata qiymatlari 
tarmoq loyihasidan olinadi. Normal tenglamalar tizimini echish orqali tarmoq elementining teskari 
vazni 1/R hisoblanadi, hamda elementni aniqlash o‘rta kvadratik xatolik m
F
ga ega bo‘lgan holda, 
o‘lchangan burchak vazn birligi o‘rta kvadratik xatoligini topish mumkin: 
F
F
P
m
/
1
/


Masalan, 1/R
F
= 9,6 lagorifm oltinchi belgisining birligi va m
F
=10mm deb qabul qilsak, 
'
'
4
,
1
6
,
9
/
3
,
4



bo‘ladi. 
Odatda ko‘prik triangulyasiyasi punktlari erdan kuzatilganda ular orasidagi o‘zaro ko‘rinish 
ta’minlanadi. Punktlarga trigonometrik belgi sifatida 4 – 6 m balandlikdagi piramidalar quriladi. 
Tarmoqda 2 – 3 mm dan katta bo‘lmagan o‘rta kvadratik xatolikda ikkita bazis tomon 
o‘lchanadi. 
Masofa o‘lchashda svetodalnomyer qo‘llanilganda bazis sifatida qarama-qarshi qirg‘oqlarda 
joylashgan punktlar orasidagi uzun tomon tanlanadi. Invar lenta uchun qisqaroq, qirg‘oqdagi 
tomonlar tanlanadi. 
Burchak o‘lchashlar T1 yoki T2 teodolitlari yordamida 1 - 2״ aniqlikda o‘lchanadi. Burchak 
o‘lchashda yonlama refraksiya ta’siri kuchli bo‘ladi, shuning uchun vizir chizig‘i suv va erdan 2 – 3 
m ko‘tariladi, o‘lchashlar ertalab va kechqurun olib boriladi. 
Ko‘prik triangulyasiyasi murakkab usulda tenglashtiriladi va mustaqil tarmoq sifatida 
hisoblanadi. Koordinata boshi sifatida odatda boshlang‘ich punktlardan bittasi, absissa o‘qi sifatida 
ko‘prik o‘qi qabul qilinadi.