Bino va inshootlar qurilishi

 
SHakl 1.6.6. 
 
1.7.Yer yuzaisdagi nuqtalarning absolyut va nisbiy balandliklari.
Geodezik balandlik deganda, Yerning tabiiy yuzidagi biror nuqtaning Yer ellipsoidi yuzasidan 
balandligi tushuniladi. Xaqiqatda nuqta Yer ellipsoidi yuzida emas, balki Yerning tabiiy yuzida 
joylashgan bo‘ladi. SHunga ko‘ra nuqtaning Yer yuzidagi o‘rnini aniqlashda uning ellipsoid 
yuzidan balandligi e’tiborga olinadi. 
Yer yuzidagi nuqtaning (1.7.1 -shaklda M nuqta) geodezik balandligi (Ng) bu nuqtadan 
ellipsoid yuzasigacha bulgan normal (Mm) uzunligiga teng. Lekin shuni aytish kerakki, Yer 
yuzidagi nuqtaning balandligini aniqlashda ellipsoid yuzasi emas, balki geoid yuza boshlanhich deb 
qabul qilinadi. Geoid yuza dengiz satg‘i deb ham yuritiladi. Yer yuzidagi nuqtaning balandligi 
dengiz sathiga nisbatan geodezik o‘lchash (nivelirlash) yo‘li bilan aniqlanadi.
Nuqtaning dengiz sathiga nisbatan balandligi absolyut balandlik bo‘lib, N bilan belgilanadi. 
Yer yuzidagi har bir nuqtaning absolyut balandligi shu nuqtadan dengiz sathigacha bo‘lgan shovun 
chizig‘ining uzunligiga teng. Masalan, A nuqtaning absolyut balandligi N
A
chizik bilan, V 

---

14 
nuqtaniki esa Nv chiziq uzunligi bilan ifodalangan (1.7.1- shaklga qaralsin). Odatda har bir 
mamlakat territoriyasidagi nuqtalarning absolyut balandligi shu mamlakat territoriyasida joylashgan 
biron-bir dengiz sathiga nisbatan aniklanadi. Masalan, MDX davlatlarida nuqtalarning absolyut 
balandligi Kronshtadt (Baltika dengizi) futshtogining noliga nisbatan hisoblanadi. Kronshtadt 
futshtogi—Kronshtadt aylanma kanalidagi 
ko‘prikniig granit ustuniga mahkamlangan mis reykadir. Bu reykaga Fin qo‘ltig‘i suvining ko‘p 
yillar davomida kuzatish natijasida aniqlangan o‘rtacha sathi chizilgan. Ana shu chiziqqa 
Kronshtadt futshtogi noli deyiladi. U nuqtaning balandligini boshlang‘ich deb qabul qilingan 
Baltika dengizi sathiga nisbatan aniqlashning iloji bo‘lmagan joylarda biror nuqta boshlang‘ich deb 
qabul qilinib, shu nuqtaning balandligi shartli balandlik hisoblanadi. Yer yuzidagi nuktalarning 
absolyut balandliklari o‘rtasidagi farq nisbiy balandlik deyilib, h bilan belgilanadi. Nuqta absolyut 
balandligining raqam bilan ifodalangan miqdori shu nuqtaning otmetkasi deyiladi. Nuqtaning 
geodezik balandligini aniqlashdageoid bilan ellipsoid yuzalari o‘rtasidagi farqni e’tiborga olish 
zarur.
Balandlik anomaliyasi
deb ataluvchi bu farq
e
bilan belgilanadi (1.7.1 -shakl). Balandlik 
anomaliyasi astronomik-gravimetrik nivelirlash natijasida topilib, undan geoid (kvazigeoid) shaklini 
aniqlashda foydalaniladi. Kichik territoriyada bajariladigan injenerlik-geodezik ishlarda geoid bilan 
ellipsoid yuzalari bir-biriga to‘g‘ri keladi deb qabul qilinadi. 
SHakl 1.7.1 
SHakl 1.7.2.