Bino inshoatlari
Jamiyatning moddiy hamda ma’naviy ehtiyojlarini qondirish uchun kishilar tomonidan bunyod etilgan hamma qurilmalar inshoat deyiladi. Kishilarning biron- bir ish faoliyatiga mo’ljallangan va moslashtirilgan, ichki fazoviy bo’shliqqa ega bo’han yer usti inshoatlari bino deb ataladi.
Binolarga qo’yiladigan talablar: 1)Vazifasiga muvofiqligi
2)Texnik talablar
3)Arxitekturaviy, badiiy talablar
4)Iqtisodiy talablar
5)Ekologik talablar
Bino turlari: 1)Turar-jiy
2)Jamoat binolari
3)Sanoat binolari
4)Qishloq xo’jaligi binolari
5)Omborlar
Binolarning asosiy yuk ko’taruvchi elementlari:Ustun va to’sinlar, devorlar, orayopma, tomyopma va poydevor.
Xona balandligi – poldan potolokkacha masofa
Qavat balandligi – pastki poldan yuqoridagi xonaning poligacha
Umumiy balandlik – binoni eng tagidan eng ustigacha(ustida antenna bo’lsa u ham kiradi.)
Binoning hajmiy-tarixiy parametrlarini, konstruksiya va qurilish buyumlari o’lchamlarini birxillash(unifikatsiyalash) yagona modul sistemasida amalga oshiriladi. Qurilishda asosiy modul (m) 100mm deb olingan.
Nominal o’lchov – chizmadagi o’lchov
Konstruktiv o’lchov – zavoddagi o’lchov
Haqiqiy o’lchov – qo’yilgandagi o’lchov
Poydevor o’zidan yuqorida joylashgan kons. elementlarni og’irliklarini o’ziga qabul qilib, zaminga uzatadi. Turlari:
1.Karkasli(Lentasimon)(4qavatgacha). 2.Karkassiz(stakan). 3.Yaxlit. 4.Qoziqli.(Ko’priklar, Yuk ko’tarish qobilyati kam joylar. Minimum 10m, Yog’och/Temirbeton)5.Aralash 20-30% xarajat poydevorga ketadi va u beton hamda armaturadan iborat bo’ladi.
Devorlar binoni tashqi ta’sirlardan himoyalashdan tashqari ko’p xollarda o’ziga qo’yilgan qavatlararo yopma va tom og’irligini ko’tarish vazidasini ham bajaradi.
Materiallar: T/B, g’isht, monalit,yog’och, tosh.
Turlari: Og’irlik ko’taradigan, O’z-o’zini ko’taruvchi, umuman ko’tarmaydi
Karkassiz binolar o’zaro bog’langan tashqi devorlar va qavatlararo yopmalardan iborat bo’lgan bikr va mustahkam qutidan iborat.
Karkasli binolarda ustunlar sistemasi gorizontal to’sinlar bilan birgalikda bino asosini tashkil etadi. Karkas barcha kuch va og’irliklarni qabul qiladi.
KMK 2.01.01-94
10.Tabiiy yorug’likni o’tkazuvchi va ko’cha bilan visual bog’lovchi element. Derazalar turlari: tavaqali(1,2,3 va ko’p), ochilmaydigan, surilib ochiladigan, jalyuzali va hokazo.
11. Eshiklar – binoni ichiga kirishni ta’minlaydi. Biridan biriga o’tiladigan xonalarni o’zaro izalyatsion bog’laydi. 2 xil bo’lishi mumin: 1 va 2 tabaqali:
Kengligi 1 tabaqali: [600,1100]mm
2 tabaqali: 1200,1400,1600,2000,4800mm shundan bir tabaqasi 900mm atrofida bo’lishi mumkin.
Balandligi: Turarjoy binolarida: 2000-2300mm
Evakuatsion eshiklar esa 1200-1800mm
12.Ravoq-bino devorlaridagi, deraza va eshiklar ustida turuvchi T/B konstruksiya. Yani peremichka.
13.Binoning tepa qismini yopib turuvchi konstruktiv elementlar tom yopmasi deyiladi. Tom yopmasi chordoqli, chordoqsiz(tekis), fazoviy(katta oraliqqa ega) turlarga bo’linadi. Tomlar tashqi tasirlardan saqlaydi, bundan tashqari xona ichidagi xaroratni bir me’yorda saqlab ham turadi. Yoz oyida esa xonalarni isib ketishini oldini oladi.
Tomlarga qo’yiladigan talablar:o’ziga tushadigan doimiy(xususiy) og’irlik va muvaqqat yuklarni(qor,shamol) ko’tara olishi. Suv o’tkazmaydigan, energiyani ortiqcha chiqazib yubormaydigan, quyosh radiatsiyasidan himoya qila oladigan, sovuqqa chidamli bo’lishi. Bundan tashqari ekonomichniy bo’lishi. Qor va yomg’irni oqib ketishini taminlash ham kiradi.
14.Ustun- vertikal og’irliklarni o’ziga qabul qilib poydevorga uzatadi. To’sinlar- gorizontal ravishda yuklarni ko’taradi va keying konstruktiv elementga uzatadi.
15.Qavatlararo yopma – asosiy konstruktiv element va u ichki bo’shliqni balandligi bo’yicha qavatlarga ajratadi. Joylashganiga ko’ra: yerto’la usti ora yopmasi, chordoq ora yopmasi va qavatlararo ora yopma.
16.Doimiy deformatsiyada bo’luvchi yer zamindir. Zamin bu grunt ustki va poydevor ostki qismidir.
17.Favqulodda vaziyatlarda yuzaga keladigan kuchlarni bartaraf etishga mo’ljallangan konstruktiv elementlar orasidagi ochiq qism.
Zilzilalarga qarshi choklar- orayopmalar orasida qoldiriladigan choklar. Harorat choklari- konstruktiv elementlarning harorat ta’sirida kengayishini ko’zda tutgan holda qoldiriladigan choklar.
18.
19.
20.Bino qavatlarini vertical tarzda bog’laydigan konstruktiv elementdir. Talablar: 23-29gradusda bo’lishi kerak. Asosiy zina marshi kengligi 1000mm bo’lishi kk. Maydonchalari kengligi marsh kengligidan kattaroq, kamida 1200mm bo’lishi kerak. Pillapoya 300x150 bo’lishi kerak.
Zina turlari:Asosiy, evakuatsion, xizmat zinalari.
1,2,3,4 marshli zinalar 21.
