Билиш методологияси: асосий тушунчалар

Билиш методологияси: асосий тушунчалар

1. Инсоният тарихида файласуфлар ўз таълимотларини ўзлари кашф қилган антиқа методлар ёрдамида изҳор қилганлар. Масалан: Суқротнинг майевтика методи, Форобийнинг фикрий эксперимент методи, Берунийнинг тажриба методи, Декартнинг умумий шубҳаланиш методи, Спинозанинг геометрик методи, Кантнинг танқидийлик методи, Гегелнинг тушунчалар диалектикаси методи, Маркснинг диалектика методи, Бергсоннинг интуитивлик методи, Витгенштейннинг тилнинг мантиқий таҳлили методи, Гуссерлнинг феноменологик редукция методи, Ясперснинг инсон моҳиятини тушунишга йўналтирилган трансценденлаш методи, Гадамернинг герменевтика методи кабилар. Шу методларнинг моҳияти, ўзаро алоқадорлиги ва фарқи нималарда намоён бўлади?

2. Агар диалектика билиш методологияси бўлса, унда антропологик материализм, механистик материализм, метафизик материализм нима?
3. Агар биз ўзгаришсиз оламда яшаган бўлсак ёки биз олам ҳақидаги тасаввурларимизни ўзгартирмасдан яшасак, унда бизга онг керакми?
4. Ҳайвонларнинг табиий муҳитнинг нисбатан барқарор шароитида яшаши учун ўзгаришсиз инстинктларнинг ўзи кифоя, уларга онгнинг кераги йўқ. Бироқ инсоннинг онги унга тўлиқ итоат этадими?
5. Инсон онгининг характерли хусусияти нимада?
6. Онг ёрдамида инсон қуйидаги масалаларни ҳал қилади:
1) воқеликни акс эттиради ва у ҳақидаги билимларни эгаллайди,
2)воқеликдаги ҳодисаларни баҳолайди ва уларга муносабатини билдиради,
3) ўз эҳтиёжларини англайди ва шу боис ўз олдига мақсад ва вазифаларни белгилаб олади,
4) юқоридаги уч масаланинг ечимига қараб ўз хулқ атворини бошқаради ва ўзини тарбиялайди. Ушбу масалаларнинг ечимини онгнинг функциялари деб аташ мумкинми? агар мумкин бўлса уларга ном беринг.
5. Онг функцияларини кундалик турмуш мисоллари билан изоҳланг.

Билиш функцияси

Интеллект

Эмоциялар Онг Мотивлар

Мақсадни аниқловчи функцияси
Қадриятли
функцияси

Ирода

Бошқарувчи функцияси
8. Онг функцияларининг қайси бир устиворлигига қараб онгнинг тури ва у орқали шахснинг характерини аниқлаш мумкин. Айтайлик шоир, ташаббускор, қаҳрамон, мақтанчоқ ва ҳ.з. Ўз танишларингиз онгининг
турини аниқланг, улар маънавий дунёси ва хулқ атворини баҳоланг. Онгнинг қайси функцияси инсон учун муҳим.