Bilimlar bazasi va ekspert tizimlar haqida Reja


 Mahsuliy (produksion) qoidalar



Download 213,01 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/20
Sana17.01.2022
Hajmi213,01 Kb.
#381938
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
Bog'liq
Bilimlar bazasi va ekspert tizimlar haqida

1. Mahsuliy (produksion) qoidalar 

1970-yillarning o'rtalariga qadar, ekspert 

tizimlarida bilimlarni ifodalovchi mahsulot modellari keng qoilanildi. Bu 

umumiylik ekspert tizimlarining birinchi avlodiga xos edi (masalan, dendral, mycin, 

ruf, rl va boshqalar). 

Mahsuliy qoidalar bilimlarni «Agar —  u holda» ko'rinishda tasvirlaydi. 

Qoidaning «Agar» qismi bir qator shartlarni ifodalaydi, bu shartlar qanoatlantirilsa

qoidaning ikkinchi, ya'ni «u holda» qismidagi xulosalar mazmunga ega boiadi. Buni 

quyidagi sxema misolida ko'rib chiqamiz. 

Agar talabalar darsga muntazam qatnashib, darsni tinglab yoki konspekt yozib 

turmasa, uyda muntazam shug'ullanmasa, u holda ular 30 soat darsni zoye ketgazgan 

hisoblanadi. Bilimlarni tasvirlaydigan tizimlar mahsuliy produksion tizimlar deb 

nom oldi.  

Ekspert tizimlarining qo'llanishi bo'yicha mahsulotlarni «vaziyat-->harakat», 

«holat→ yechimini qabul qilish», «jo'natish 

— xulosa» tarzida talqin qilish mumkin. 

Deduktiv xulosa tizimi uchun o'ziga xoslik —  bu «jo'natish-xulosa» ko'rinishda 

talqin qilinadi. Bu jo'natishlar va xulosalar —  aksioma va teoremalarni, 

mahsulotlarni o'zi esa xulosa qoidalarni ifodalaydi. 

Mahsulotlar tilining asosiy element! quyidagi konstruksiyadir: 

 

(i), P, Pj ; A=B; (i) Q 



Bu konstruksiya quyidagicha ifodalanishi mumkin: «Agar P shart bajarilsa va A 

shart o'rinli bo'lsa, u holda B ishni qilish B mahsulotning i raqamli shartini Q shartiga 

o'zgartirishi kerak». Bizning misolda, i — qoidaning tartib raqami. 

Misol tariqasida quyidagi formulani ko'ramiz. 

P=P1 W P2 W P3 W P4 

Bunda Pi —  tireotoksikos, P2 —  qandli diabet, P3 —  addisione kasalligining 

kompirsen shakli, P4 —  koronar (yurak kon tanqisligining og'ir formasi). A — 

gipotireoz, B — tireoidinning 0.3 gr qabuli, Q qiymatini 0.3 gr ga oshirish kerak 

bo'lsin. Predikat Pk (q>l) tireoidenni navbatdagi qabuliga ruxsat etishni baholaydi, 

chunki, kattalar uchun sutkalik norma 1 g dan oshmasligi kerak. 

Mahsulot ko'rinishi quyidagicha bo'ladi: 

(i), P, Pj ; A=B; (i) Q 

Bu mahsulotning ma'nosi bunday : 



Aim.uz 

Aim.uz 


 

«Agar kasal gipotiorez bo'lsa, organizm terioidin qabul qilishi zarur va buni 

sutkalik normada hisobga olmoq kerak». 

Xulosa chiqish jarayoniga qoidalar, granlar yoki tarmoqlar ko'rinishidagi 

murakkab zanjirlarni hosil qiladi. Ekspert tizimlar xulosalarni chiqarish bo'yicha 3 

xil bo'ladi ; 

1.

 

To'g'ri yo'l bilan xulosa chiqarish. 



2.

 

Teskari yo'l bilan xulosa chiqarish. 



3.

 

Aralash yo'l bilan xulosa chiqaruvchi ekspert tizimlar . 



Masalan, to'g'ri yo'l bilan xulosa chiqaruvchi ekspert tizimlar 

yordamida kasallik alomatlariga ko'ra kasallik aniqlanadi. Teskari yo'l bilan xulosa 

chiqaruvchi farazlardan (taxmin qilingan kasallikdan) bu farazni isbotlovchi yoki 

isbotlay olmaydigan dastalabki ma'lumotlarga asta boramiz. Yuqorida ko'rib 

chiqilgan misollar xulosani to'g'ri yo'l bilan chiqaruvchi usuliga mos keladi . Shartli 

ravishda bu usulni quyidagicha yozish mumkin F& B→Z.

 

Agar F va B holatlar mavjud bo'lsa, u holda Z holat ham mavjud. 



Sxemada bularni quyidagicha aks ettirish mumkin. 

Qisqacha qoidalarning ishlashini ko'rib chiqamiz. Birinchi bajariladigan qoida, 

bu A→D, chunki A ma'lumotlar bazasida joylashgan. A 

— MB bo'lganligi uchun D 

ni ? ham kiritilishi S&D → F qoidasining bajarilishini ta'minlaydi

 va Z MB kiritiladi. 

Bu jarayonni quyidagicha tasvirlash mumkin, ma'lumotlar bazasida 2 izlab 

ko'riladi, agar Z bo'lmasa, u holda Z ni qoidalar ichida Z keltirib chiqaradigan 

qoidani aniqlaydi (ya'ni strelkadan o'ng tomonda turgan Z ni izlaydi). Bizning 

mi

solimizda bu F&B → Z qoidasi. Z ni aniqlash uchun avval F va B aniqlash kerak 



ekanligini tizim qayd etadi. Z qadamda tizim F vaqtni aniqlashga kirishadi. Awal F 

ni ma'lumotlar bazasidan ko'rib chiqadi, topa olmagan qoidalar F chiqarib beradigan 

qoidani aniqlaydi (ya'ni, strelkani o'ng tomonida F turadigan qoidani). 

Bu C&D → F ni beradi va C va D faktlarni aniqlash kerakligi haqida xulosa 

chiqaradi. 

3—5- qadamlarda tizim MB da C ni topadi va D ni topish uchun awal A faktni 

aniqlaydi. 

6—8- qadamlarda tizim D ni aniqlash uchun 3-qoida bajariladi, F ni topish 

uchun ikkinchi qoidani va Z (asosiy maqsadni) 1-qoidani bajaradi. 

 

 



4.rasm 

Fakt va qoidalarning sxematik ifodalanishi 

 

Ikkinchi modellarni kodlash, DASTUR qanday qilib bunday natijaga 



kelganligini tushuntirib, ancha soddalashtiradi va har bir qadamda qanday holat 

yuzaga kelganligini ko'rsatib berishga imkon beradi. 




Aim.uz 

Aim.uz 


 

Mashhur chet el ekspert tizimlaridan Dendral tizimi (to'g'ri yo'l bilan xulosa 

chiqaruvchi) hamda MYCIN (teskari yo'l bilan xulosa chiqaruvchi) tizimlarda ikkita 

jiddiy kamchilik bor. Birinchidan, o'xshash qoidalar to'plamiga aniqlik kirita 

oladigan hamda qoidalar to'plamiga o'zgartirish kiritishda qoidalar o'rtasida o'zaro 

munosabatlarni aniqlashda zarur bo'ladigan qoidalar modulini qoidalarga 

asoslangan ekspert tizimlarning bilimlar bazasini tashkil etishga to'sqinlik qiladi. 

Ikkinchidan, tuzilishning bir jinsliligi ko'p hollarda bilimlarning har xil turlarini bir 

sintaksisda tasvirlashga majbur qiladi va oqibatda tizimdagi bilimlarning vazifasini 

zaiflashtiradi. 

Bu kamchiliklar hozirgi zamon dasturlash amaliyotida tasvirlashning 

imkoniyatlarini birmuncha cheklaydi. 




Download 213,01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish