Bilim sohasi: 500000 Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy ta’miiot Ta’lim sohasi: 510000 Sog‘liqni saqlash Ta’lim yunalishi: 5510500 Farmatsiya (turlari buyicha) 5111000 – Kasb ta’limi

His-tuyg‘ular-kishi shaxsining ancha yorqin ko‘rinishlaridan biri bo‘lib, u bilish jarayonlari 
va xulq-atvor hamda faoliyatni irodaviy boshqarish bilan birgalikda namoyon bo‘ladi. SHaxs o‘zi 
bilib olayotgan va bajarayotgan narsaga uning barqaror munosabati his-tuyg‘ularning mazmunini 
tashkil etadi. SHaxsni ta’riflash degani ko‘p jihatdan muayyan konkret kishi umuman nimani 
sevadi, nimani yomon ko‘radi, nimadan nafratlanadi, nima bilan faxrlanadi, nimadan xursand 
bo‘ladi, nega uyaladi, nimaga havas qiladi va hokazolar degan ma’noni anglatadi. Individning 
barqaror his-tuyg‘ulari predmeti, ularning jadalligi, kechinmalarning xususiyati va hissiyotlari, 
affektlar, kuchli hayajonlanish holatlari va kayfiyatlari shaklida tez-tez namoyon bo‘lishi 
kuzatuvchi ko‘z o‘ngida kishining hissiy dunyosini, uning his-tuyg‘ularini va shu asnoda uning 
individualligini namoyon etadi. Aynan shuning uchun ham hissiy jarayonlarni tahlil qilish vaqtida 
o‘tkinchi holatlarni o‘rganishdan kishi shaxsini belgilaydigan barqaror his-tuyg‘ularga o‘tish lozim. 
Odamlar tevarak-atrofdagi narsalar va hodisalarni bilib oladilar hamda o‘zlarining shaxsiy 
ehtiyojlarini va ular mansub bo‘lgan jamiyat ehtiyojlarini qondirish jarayonida uni qayta 
o‘zgartirishga qaratilgan faoliyatda ularga nisbatan his-tuyg‘uni boshdan kechiradilar. Kishining 
faoliyati-xususiy vazifalar ham etilayotgan boshqa bir amaldan kelib chiqadigan bitta va birgalikda 
bog‘langan sistemadir. Harakatlar istalgan, kishi qilayotganiga o‘xshash maqsad kabi tafakkur 
etiladigan yoki ifodalanadigan natijani olishga qaratilgan bo‘ladi. Bu reja ish jarayonida bir qator 
tafakkur va tasavvurlar tarzida kengayadi hamda kuchi, tezligi, ko‘lami, muvofiqligi, aniqligi 
bo‘yicha belgilangan harakatlar yordamida amalga oshiriladi, hayotga tadbiq etiladi. Alohida 
harakatlarni tashkil etadigan harakatlarni bajarish va nimani, qanday va qay tarzda qilish kerakligini 
ko‘rsatadigan fikriy operasiyalar amalga oshirilayotgan paytda predmetga ham, qurollarga ham, 
mehnat jarayonining o‘ziga ham diqqat jamlanadi, kuchaytiriladi. SHu bilan birga harakat 
jarayonida u yoki bu his-tuyg‘ular boshdan kechiriladi: to‘sqinlik va qiyinchilikdan qoniqmaslik va 
tashvish tortish hamda sezilayotgan kamchiliklarni muvaffaqiyatli bartaraf etishdan qanoat hosil 
qilish, mehnat ko‘tarinkiligi va charchaganligi, shuningdek mehnatning o‘zidan quvonch tuyg‘usi. 
SHaxs o‘zi bilib olayotgan va bajarayotgan narsalarga uning barqaror munosabati his-
tuyg‘ularinng mazmunini tashkil etadi. Individ-barqaror his-tuyg‘ulari predmeti, uning afzalligi, 
kechinmalarining xususiyati va hissiyotlari, affektlar, kuchli hayajonlanish holatlari va kayfiyatlari 
shaqlida  tez-tez namoyon bo‘lishi kuzatuvchi ko‘z o‘ngida kishining hissiy dunyosini, uning his-
tuyg‘ularini va shu asnoda uning individualligini namoyon etadi.                    

---

89 
 
His-tuyg‘ular  (tor ma’noda olganda) kishi shaxsining yo‘naltirilganligida mujassamlashgan 
barqaror  ehtiyojlari ob’ektiga nisbatan uning munosabatini aks ettiradi. SHu sababli his-tuyg‘ular 
barqarorligi bilan, ular sub’ektning hayoti soatlar va kunlar bilan emas, balki oylar va yillar 
vositasida o‘lchanadigan darajada davomiyligi bilan belgilanadi. 
Ehtiroslar. Ehtiroslar kishidagi barqaror his-tuyg‘ularning alohida turini tashkil etadi. 
Kishining fikrlari va hatti-harakatlari yo‘nalishini belgilaydigan barqaror, chuqur va kuchli his-
tuyg‘u ehtiros deb aytiladi. Extiroslar mazmuniga ko‘ra ijobiy va salbiy bo‘ladi. 
Eng oliyjanob, yuksak his-tuyg‘u, vatanga muhabbat, texnika ijodkorligi yoki haqiqatni 
qidirib topish, xalqiga xizmat qilish sifatida bo‘lgan tuyg‘ular, fanga mehr-muhabbat, o‘rtoqlik va 
do‘stlik ham ba’zi hollarda ehtirosga aylanishi mumkin. 
Muhabbat. Muhabbat-insonga xos eng muhim barqaror his-tuyg‘ulardan biridir. «Muhabbat» 
tushunchasi psixologiyada ikki xil ma’noda ishlatiladi. Keng ma’nodagi (bir qancha 
tushunchalarning umumiy belgisi jins ma’nosidagi) muhabbat ijobiy hissiy munusabatlarning 
ob’ektini boshqalarga qaraganda ajratib ko‘rsatadigan hamda sub’ektning barqaror hayotiy 
ehtiyojlari va qiziqishlari markaziga qo‘yadigan yuksak darajasi demakdir. Vatanga bo‘lgan 
muhabbat, onaga, bolalarga, musiqaga va hokazolarga muhabbat ana shunday his-tuyg‘udir. 
Ancha torroq ma’nodagi (Tur tushuncha ma’nosida) muhabbat sub’ektning shahvoniy 
ehtiyojlari bilan fiziologik jihatdan bog‘liq bo‘lgan hamda boshqa birovning hayoti va faoliyatida 
ham o‘zidagi singari jadallikka, keskinlikka va barqarorlikka da’vat etadigan javob his-tuyg‘usiga 
ehtiyoj uyg‘otuvchi shaxsiy ahamiyatga ega xususiyatlarni yanada to‘laroq gavdalantirishida 
ifodasini topadigan jadal, jiddiy va nisbatan barqaror his-tuyg‘ulardir. Bu tur muhabbat turli yoshda 
turlicha mazmunga ega bo‘lishi mumkin . Pedagog buni bilishi kerak. 
Psixologiyada his-tuyg‘ular turlarining xamma uchun ma’qul bo‘lgan tasnifi yuk. quyidagi 
turlarini alohida ajratib ko‘rsatish odat bo‘lgan: ma’naviy , intellektual (aqliy) va estetik (Nafosat) 
his-tuyg‘ular. 
Ma’naviy- axloqiy  his-tuyg‘ular o‘z mazmuniga ko‘ra, kishining kishiga va kengroq ma’noda 
olganda, jamiyatga munosabatini bildiradi.Ma’naviy his-tuyg‘ularga muhabbat, hamdardlik, 
xayrixohlik, insonparvarlik, sadoqat  va hokazolar kiradi. 
Intellektual his-tuyg‘ular shaxsning bilish jarayoniga, uning yutuq va muvaffaqiyatsizlikka 
munosabatini ifodalaydi va aks ettiradi. Qiziqish, g‘azablanish, qiziquvchanlik, shubhalanish, kashf 
etganidan shodlanish, haqiqatga ishtiyoqmandlik va hokazolar intellektual  his-tuyg‘ular qatoriga 
kiradi. 
Estetik his-tuyg‘ular sub’ektning hayotida yuz beradigan turli xildagi narsalarga va ularning 
san’atda aks ettirilishiga nisbatan allaqanday ajoyib yoki bema’ni, fojiaviy yoki kulgili, olijanob 
yoki jirkanchli, nafosatli yoki xunuk narsa sifatida   munosabatini aks ettiradi va ifodalaydi. 
Estetik his-tuyg‘ular kishining madaniy jihatdan rivojlanganligi, uning ongi shaqllanishi 
mahsuli hisoblanadi. Kishi faoliyat va muomala jarayonlarida ma’naviy, intellektual va estetik 
tuyg‘ularni boshdan kechiradiki, ba’zan ularda kishining sotsial voqelikka nisbatan butun hissiy 
munosabatlari boyligini mujassamlashganligi uchun ular yuksak his-tuyg‘ular deb ham aytiladi. 
«YUksak his-tuyg‘ular» ham shartli. CHunki odobsizlikka, ma’naviyatsizlikka, maslaksizlikka,va 
boshqalarga undovchi ba’zi salbiy mazmundagi his-tuyg‘ularni xam shu guruhga kiritishga to‘g‘ri 
keladi. 
«Maydon»da bo‘lgan qo‘zg‘atuvchi bilan bevosita belgilanadigan ixtiyorsiz harakatdan 
farqli o‘laroq, oldindan mo‘ljallangan harakat buning kerakli vositalar (belgilar, normativ baholar 
va boshqalar) yordamida, ya’ni bilvosita amalga oshiriladi. O‘quvchi chizmani o‘qiydi, 
instruksiyalarni bajarish mumkinligini bilan bog‘liq bo‘lgan ba’zi bir xavfsirashlarni engib o‘tadi. 
Bunday irodaviy harakatlar oddiy deb ataladi. Murakkab irodaviy harakatlar bir qancha oddiy 
harakatlarni o‘z ichiga oladi. Murakkab ishlab chiqarish faoliyatini bajarish to‘g‘risida qaror qabul 
qilarkan, yosh yigit qator ichki va tashqi to‘siqlar hamda qiyinchiliklarni bartaraf etadi va o‘z 
nichtini amalga oshiradi. O‘z navbatida murakkab harakatlar kishining ongli ravishda qo‘yilgan 
yaqin va uzoq maqsadlarga erishishga qaratilgan, uyushgan irodaviy faoliyati sistemasiga kiradi, 
unda kishining u yoki bu irodaviy fazilatlari namoyon bo‘ladi, irodasi ko‘rinadi. 

---

90 
 
Umuman qaraganda, har doim suhbatdosh bilan bahsni tashkil qilishda sekin va 
shoshmasdan gapirish, odamning shaxsiy xususiyatlariga emas, balki ishga ahamiyat berish, 
suhbatdagi ba’zi bir masalalar bo‘yicha fikrlaringiz yakdil ekanligini alohida ta’kidlash, suhbat 
davomida asosiy fikrdan chalg‘imaslikka harakat qilish, suhbatdoshni “qizishmang” deb bildirgan 
fikriga xotirjam javob berishga harakat qilish lozim.