Bilim sohasi: 300000 Ishlab chiqarish-texnik soha. Ta’lim sohasi

16 – amaliy mashg‘ulot: Telekommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish 
asoslari fanidan boshqaruv vositalari bilan tanishish. Ularda ishlash. 
Ishdan maqsad:
Telekommunikatsiyada dasturiy ta’minot yaratishda 
qo‘llaniladigan asosiy dasturlash vositalari bilan tanishish va ularning asosiy 
farqlarini o‘rganish
Dasturlash texnologiyasi
– dastur yaratishning usuli, metodlari va 
ko‘nikmalaridir. 
“Texnologiya”
so‘zining odatdagi ma’nosini inobatga olsak, u xolda 
“dasturlash texnologiyasi”
deganda talab qilingan dasturiy ta’minot (DT) 
yaratishga olib keladigan yaratish jarayonlari, hamda ushbu jarayonlarni tavsiflarini 
tushunamiz.
Dasturlarni 
loyxalashtirishning 
zamonaviy 
industrial 
texnologiyasi tizimli taxlil, ishlab chiqish, otladka, xujjatlashtirish va mutaxassislar 
ishini boshqarish uchun mo‘ljallangan avtomatlashtirilgan vositalar, xujjatlar va 
boshqa tadbirlar kompleksidan iborat. 
Dasturiy ta’minotni ishlab chiqishning narxini kamaytirish va dasturchilar 
ishining unumdorligini oshirish uchun dasturlash tili, soxa, EXM va yechiladigan 
masalaga bog‘liq bo‘lmagan xolda yuqori professional saviyada dastur yaratishdan 
iborat metodlar mavjud. Bunday metodlar 
dasturlash texnologiyasi
deb ataladi. 
Xar xil texnologiyalar kabi dasturlash texnologiyasi xam bir nechta 
texnologik ko‘rsatmalardan (instruksiyalardan) iborat: 
- texnologik jarayonlar (operatsiyalar)ning bajarish ketma-ketligi; 
- jaryonlarni o‘zini tavsiflash, xar bir jarayon uchun boshlang‘ich (kirish) va 
natijaviy (chiqish) ma’lumotlarini aniqlash. 
Dasturiy ta’minotni ishlab chiqish bir necha bosqichlardan iborat bo‘lib, xar 
bir bosqichning o‘z texnologiyasi (uslubi) bor. 
“Ob’ektga mo‘ljallangan dasturlash”. 
Katta hajmdagi dasturiy ta’minotni ishlab chiqish uchun ob’ektga 
mo‘ljallangan dasturlash texnologiyasi taklif etildi. Bu texnologiya asosida 
quyidagilar: 
Dastur bir necha ob’ektdan iborat. 
Ob’ekt alohida sinfning (klass) egzemplyaridir. Sinflar ierarxiyani tashkil 
qilishadi. Ob’ektlar va sinflar me’roslik xususiyatiga ega. Ob’ektlar aro bog‘lanish 
habarlar yordamida o‘tkaziladi. 
Bu bosqich natijasida Delphi, C++, Builder, Visual C++, Java tillari paydo 
bo‘lgan. 
Dasturiy ta’mninotning ishonchliligi sifatida ma’lum bir vaqt jarayonida 
dasturiy ta’minotning to‘g‘ri ishlash ehtimolligiga aytiladi. Dasturning ishonchliligi 
uning ichki xususiyati hisoblanadi. Bu dasturning qay darajada ishlatilishiga tegishli. 
Dasturiy ta’minotda mahsulotni qancha ko‘p sozlansa, yoki testlansa, u shuncha 

---

yaxshiroq ishlaydi degan tushunchani inkor qiladi. Bu xolatlarda ma’lum bir ichki 
xatoliklar aniqlanadi. Umuman, sozlash jarayonida xatoliklarni tuzatish narxi vaqtga 
to‘g‘ri proporsional ekanini esda tutish lozim.