|
18-19 Mavzu-O‘lchamlarning katta – kichikligi va sonlar o‘rtasidagi funksional bog‘liqlik. Ikki o‘lchamli fazoda mo‘ljal olishga o‘rgatish. Soat bo‘yicha vaqtni aniqlash.
Reja:
O‘lchamlarning katta – kichikligi va sonlar o‘rtasidagi funksional bog‘liqlik.
Ikki o‘lchamli fazoda mo‘ljal olishga o‘rgatish.
Soat bo‘yicha vaqtni aniqlash.
Mashg'ulotlar asosan ta'limning ko'rgazmali, og'zaki va amaliy metodlari orqali amalga oshiriladi. Shubhasiz, besh yashar bolalar pedagog bergan topshiriqning bilim olish vazifasini anglash va uning ko'rsatmalariga binoan harakat qilishga qodirdirlar, Topshiriqlar mazmunan bolalarda bilish qobiliyatini uyg'otishga imkon beradi. Bolalar berilgan topshiriqqa javob topishi uchun mavjuct bilimlar yetarli bo'lmay va biror yangi bilimni egallash, yangilikni
o'rganish ehtiyoji paydo bo'lgan vaqtda ana shunday vaziyatlar varatiladi. Masalan, tarbiyachi bolalardan: stolning bo'yi enidan qancha uzunligini qanday bilish mumkin, — deb so'rashi mumkin. Qo'yilgan savolga yonma-yon qo'yish usuli bilan javob berib bo'lmaydi. Pedagog (tarbiyachi) ularga uzunlik o'lchovi yordamida qiyoslab ko'rishning yangi usulini ko'rsatadi.
Biror o'yin yoki amaliy topshiriq (juft tanlash, berilgan to'g'ri td'rtburchakka teng keladigan to'g'ri to'rtburchak yasash, qaysi pfedmetlaming ko'p ekanligini aniqlash va boshqalar)ni hal etish takliflari bolalarni izlanishga undovchi turtki bo'ladi. Pedagog (tarbiyachi) bolalarning tarqatma material bilan mustaqil ishlashlarini tashkil qilgandan keyin ularga topshiriqlar (tekshirib organib olish, yangilikni bilib olish va boshqalar) ham beradi. Bir qancha hollarda bilimlarni mustahkamlash va mazmuni o'zlariga yaqin, tushunarli vaziyatni aks ettiruvchi topshiriqlar berish bilan amalga oshiriladi. Masalan, ular turli oyoq kiyimlarning
iplarini qandayligini aniqlaydilar, soatlar uchun tasmachalar tanlaydilar va hokazo. Bolalardagi masalalar yechishdagi bunday qiziqishi ularda fikrlashni, bilimlarni puxta o'zlashtirilishini ta'minlaydi.
Teng, teng emas, katta-kichik, butun va qism hamda boshqa matematik tushunchalar qiyoslash asosida tarkib topadi. 5 yashar bolalar tarbiyachi rahbarligida predmetlarni izchil ko'zdan kech» radigan, ularning bir xil belgilarini ajratadigan va taqqoslaydi bo'lib qoladilar. Bolalar taqqoslash asosida muhim nisbatlari! masalan, tenglik bilan tengsizlik, izchillik nisbatlarini, butun qism nisbatlarini hamda boshqalarni aniqlaydilar, juda ode xulosalar chiqaradilar.
Katta guruhda analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtir elementlarini rivojlantirishga alohida e'tibor beriladi.
Bolalarga avval predmetlarni juftlab taqqoslash, keyin esa bir necha predmetni birdaniga taqqoslash o'rgatiladi. Ular ayni predmetlarni o'zini bir qatorga joylashtiradilar yoki goh bir belgisiga, goh boshqa belgisiga qarab guruhlarga ajratadilar. Nihoyat ular taqqoslashni muammoli vaziyatda o'tkazadilar, bunda taqqoslash uchun muhim ahamiyatga ega bo'lgan belgilar boshqa, bundan ko'ra qulayroq so'zlar bilan ifodalangan bo'ladi. Masalan, kar
miqdordagi predmetlar ko'proq joy egallagan sharoitda qand predmetlar ko'proq (kamroq) ekanligi aniqlanadi. Bu' taqqoslash va qarshisiga qo'yishning (ustma-ust qo'yish, yon-yon qo'yish, sanash, o'lchovni modellashtirish) usullari abajariladi. Bunda bolalar obyektlar miqdorini tenglashtiradilar yokel ularning tengligini buzadilar, aniqrog'i, matematik xarakterdagi elementlar yordamida ish bajaradilar.
Qo'yilgan masalaning mazmunini va uni yechish usullarini idrok etish besh yoshdagi bolalarning amaliy harakatlarni baja rishlari davomida amalga oshirishlari sababli bolalar yo'l qo'yadigan xatolar hamisha didaktik material bilan ishlash orqali tuzatiladi.
Katta guruhda ko'rgazmali qurollarning turlari ko'payadi va ularning xarakteri bir oz o'zgaradi. Asosan o'yinchoqlardan, buyumlardan foydalanish davom ettiriladi. Biroq, bu narsalarning rangli tasvirlari bilan ishlash alohida ahamiyatga ega.
O'quv yilining o'rtasidan boshlab, masalan, agar o'g'il bolalar katta uchburchak bilan, qiz bolalar esa kichik uchburchaklar bilan aks ettirilgan bo'lsa, bolalar shunga qarab ,,Tiko" mashinasi ichida kimlarning—o'g'il bolalarmi yoki qiz bolalarning ko'p ekan ligini topadilar va hokazo masalalar qaraladi. Ko'rgazmalilik bolalarni aktivlashtiradi va ixtiyoriy xotira uchun tayanch bo'lib xizmat qiladi, shuning uchun ayrim hollarda modellashtiriladi. Masalan, hafta
kunlari shartli ravishda turli rangdagi tasmalar bilan ko'rsatiladi. Bu bolalarga hafta kunlari o'rtasida tartib munosabatlarini o'rnatishgava ularning izchilligini eslab qolishga yordam beradi.
Mashg'ulotlarning birida bir xil matematik bog'lanishlar va munosabatlarni xarakterlash uchun har xil ifoda qilish usullarini qidirib topish o'rgatiladi. Bunda tarbiyachi goh bir boladan, goh boshqasidan nima ish qilayotganini, qanday va nima uchun shunday qilayotganini so'rab boradi. Topshiriq bajarilgandan so'ng bolalar nimani qanday qilganliklari va natijada nima hosil bo'lgani haqida hisob beradilar.
Bolada biror harakatni bajarish ko'nikmasi hosil bo'lgan sari unga dastlab nimani qanday qilish (predmetlar qatorini tuzish va boshqalar) kerakligi haqidagi o'z taxminini aytishni, undan keyin esa amaliy harakatlarni bajarishni taklif qilish mumkin. Bolalarga topshiriqni bajarishning usul va tartiblarini rejalashtirish ana shu tarzda o'rgatiladi.
Bolalar bir xil turdagi topshiriqlar turli xil usullarda bajarilishi munosabati bilan ko'p marta takrorlash natijasida to'g'ri tuzilgan iborani o'zlashtirib olishga erishiladi.
Katta guruh bolalariga mashg'ulotlarda o'zini qanday tutish kerakligi alohida ahamiyatga ega. Agar bola tarbiyachisini ham, o'z o'rtoqlarini ham diqqat bilan tinglasa, xayolini bo'lmasdan ishlasa, berilgan savollarga javob berishga hamisha tayyor tursa, u topshiriqni yaxshi eslab qoladi va to'g'ri javob beradi.
Besh yashar bolada o'z diqqatini idora qilish qobiliyati endigina tarkib topa boshlaydi. Shuning uchun diqqat-e'tibor bilan ishlay'gan, o'z o'rtoqlaridan orqada qolmaydigan va ishni oxirigachayetkazadigan bolalarni rag'batlantiriladi.
Pedagog bolaning topshiriq haqidagi hisoboti tinglagach unga baho beradi, qilingan xatolarning sababini topishg hamda ularni tuzatishga yordam beradi. Ayrim hollarda bolalarg ishlarini almashish va o'rtog'i topshiriqni qanchalik to'g'ri bajareanini tekshirish taklif qilinadi. O'z-o'zini nazorat qilishni tarbiya lashda topshiriq bajarib bo'lingach, ularga namunani ko'rsatish xizmat qiladi. Namunaga qarab bola o'zining qilgan ishini tekshiradi va xatosi bo'lsa topib tuzatadi. Shunday yo'l bilan bolalar o'z ishlari va o'rtoqlarining ishlari natijasiga to'g'ri baho berishga o'rgatiladj
Katta guruhdagi mashg'ulotlarda intizom ko'nikmalarini shakllantirish davom ettiriladi; bolalar o'zlarini tuta bilishga, savolga javob bera olsalargina qo'llarini ko'tarishga, tarbiyachi chaqirishini sabr bilan kutishga, o'z ish o'rnini tayyorlashga, butun mashg'ulot davomida qo'llanmalarni tartibli saqlay olishga o'rgatib boriladi.
Mashg'ulotda ko'p qo'llanmalardan foydalaniladi, avval ular stol ustiga, bolaning chap tomoniga joylashtiriladi, ish davomida esa u foydalanilgan qo'llanmalarni o'zining o'ng tomoniga taxlab boradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
