bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

3-savolga javob:
DNK uzunligini topish formulasidan uning uzunligini topamiz:
L=N x 0,34/2=2500 x 0,34 / 2 = 425 nm
Bunda N umumiy nukleotidlar soni;
0,34 = qo`shni nukleotidlar orasidagi masofa;
2 – DNK ikkita ipdan iborat bo`lgani uchun u 2 ga bo`linadi.


12-BILET
1. Noallel genlarning o‘zaro komplementar ta’sirini misol orqali tushuntiring.
2. Quyidagi rasmdan foydalanib xo‘rozlar tojining shakllari genotipini aniqlang.

3. DNK ning bir zanjirining uzunligi 34155 ga teng. Shu DNK bo‘lagida kodlangan oqsil monomerlari sonini toping.
1-savolga javob:
Irsiyatning tuzilish va funksional birligi genlar hisoblanadi. Biz o‘rgangan mavzularda har bir gen boshqa genlardan mustaqil holda bitta belgining rivojlanishiga ta’sir qiladi. Bundan shunday xulosa chiqarish mumkin: genotip — genlarning mexanik yig‘indisi, fenotip esa alohida belgilarning xilma­xil ko‘rinishidir. Biroq aslida bunday emas. Agar ayrim hujayralar hamda organizmlarda biokimyoviy va fiziologik jarayonlar o‘zaro uyg‘unlash gan bo‘lsa, u birinchi navbatda — genlarning o‘zaro ta’sir etuvchi tizimi, ya’ni ge no tip bilan bog‘ liq xromosomalarning ma’lum qismida joylashgan allel va allel bo‘lmagan genlar bir­biriga o‘zaro ta’siri natijasidir. Allel genlar domi nant va retsessiv hollarda bo‘ladi. To‘la va to‘la
bo‘lmagan dominantlik farq qilinadi. Genlarning komplementar ta’siri turli allelga mansub genlar ba’zi
belgilarning rivojlanishiga bir muncha mustaqil ta’sir etishi bilan birga, ko‘pin cha turli shaklda o‘zaro ta’sir ko‘rsatadi. Natijada organizmda biron belgining rivojlanishi bir necha gen nazorati ostida bo‘ladi. Misol uchun tovuqning toji har xil zotlarida turli shaklda bo‘ladi. Genlarning polimer ta’siri organizmlarning miqdoriy belgilarida uchraydi. Masalan, hayvonlarning vazni, o‘sishi, o‘simliklarning bo‘yi, tovuqlarning tuxum qilishi, qoramol sutining miqdori va yog‘liligi, o‘simliklar tarkibidagi vitaminlar miqdori va boshqalar. Miqdor belgilarning rivojlanish darajasi unga ta’sir etuvchi polimer genlar soniga bog‘liq
bo‘ladi. Fenotipda bir dominant genning allel bo‘lmagan ikkinchi dominant gendan ustunlik qilishi epistaz deb ataladi. Bu qonuniyatning mohiyatini tovuq zotlarida pat rangining irsiylanishi misolida ko‘rib chiqaylik. Patlari oq rangdagi ikkita tovuq zotlarining fenotipi bir xil bo‘lsa ham ularning bu belgi bo‘yicha genotiplari har xilligi aniqlandi. Pleyotropiya hodisasi tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, katta ahamiyatga ega. Bu hodisa o‘simliklar bilan hayvon larning ko‘p genida uchraydi. Mi sol uchun genetik jihatdan yaxshi o‘rganilgan drozofila meva pash shasining ko‘zlarida pigment bo‘lmasligini belgilaydigan gen pusht lilikni kamaytiradi, ba’zi ichki organlar rangiga ta’sir ko‘rsatadi va hayot chanligining qisqarishiga sabab bo‘ladi. Gulli o‘simliklarda gullarning to‘q qizil rangda bo‘lishini ta’min etuvchi gen ularning poya va shoxlarining ham to‘q qizil rangda bo‘lishiga daxldordir. Tovuqlarda masalan, jingalak patli zotlar uchraydi. Bunday pat tovuq tanasiga yopishib turmaydi, ko‘pincha sinib ketadi. Bu bilan tovuq tanasidan tashqi muhitga ko‘p issiqlik tarqaladi, ovqat hazm qilish, yurak­tomir faoliyatining ishi buziladi. Bular esa tovuqning nasl qoldirish xususiyatiga va hayotchanligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.