bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

2-savolga javob:rasmga izoh.
DNK molekula massasi juda katta bo‘lgan qo‘sh zanjirli polimer birikma hisoblanadi. Bitta molekula tarkibida haddan tashqari ko‘p nukleotidlar bo‘ladi. DNK molekulasi qo‘sh zanjirdan iborat. Qo‘sh zanjir bir-biriga to‘la mos keladi va komplementardir. Zanjirlarning bir-biriga mos va komplementar bo‘lishi ham bir zanjirdagi purin asosi qarshisida pirimidin asosi bo‘lishini talab qiladi. Purin asosida A va G kirsa, pirimidin asosiga S va T kiradi. Adeninga doim Timin komplementar, guaninga esa tsitozin komplementardir. A-T o‘rtasida ikkita vodorod bog‘, G-TS o‘rtasida uchta vodorod bog‘lar bo‘ladi. DNK qo‘sh zanjirining hosil bo‘lishi nukleotidlar o‘rtasidagi komplementarlik bilan bog‘liqdir. DNK molekulasida oqsil sintezi to‘g‘risida axborot joylashgan. Shu bilan birga DNK molekulasi ana shu axborotning nusxasini ko‘paytirish xususiyatiga ega. Bu tirik organizmlar haqidagi irsiy axborotni aniq holda nasldan naslga o‘tkazish demakdir. DNK hujayra yadrosida, shuningdek mitoxondriya va xloroplastlarda bo‘ladi. U xromosoma tarkibiga kirib, oqsillar bilan birikkan holda uchraydi. DNKning tuzilishini amerikalik biolog J. Uotson va angliyalik fizik olim F. Krik kashf etganlar.
3-BILET
1. Oqsillarning xossalari. Oddiy va murakkab oqsillar haqida ma’lumot bering.
2. O‘simliklar va hayvonlar seleksiyasi sohasida o‘zbek olimlarining erishgan yutuqlarini gapirib bering.
3. Ulotriksning jinsiy ko‘payishida 256 ta gameta hosil bo‘lgan bo‘lsa, shu gametaning 25% dan zigota hosil bo‘lgan. Zigotaning 50% dan ulotriks iplari hosil bo‘ldi. Qancha ulotriks iplari hosil bo‘lgan?
1-savolga javob:
Tirik organizmlar tarkibida uchraydigan oqsillar ikki xil: tolasimon va yuma loq yoki tuxumsimon shaklga ega. Tolasimon oqsillarga hayvonlarning junidagi, odam sochi, muskuli va ipak qurtining ipagidagi oqsillar kiradi. Yumaloq oqsillarga esa hujayradagi eruvchan oqsillar misol bo‘ladi. Bularga ko‘pincha katalizatorlik vazifasini bajaruvchi oqsillar va qondagi gemoglobin oqsillari kiradi. oqsillar turli ta’sirlar natijasida o‘zining tabiiy xususiyatlarini yo‘qotadi. Masalan, tuxum qaynatilganda oqsillari ivib qoladi. Bu hodisa denaturatsiya(denatura — tabiiy holatni yo‘qotish) deb ataladi. organizmlarning qarishi undagi oqsillarni asta-sekin denaturasiyaga uchrashi bilan bog‘liq.oddiy va murakkab oqsillar.Barcha oqsillar 2 ta katta guruh ga: oddiy va murakkab oqsillarga bo‘linadi. oddiy oqsillar faqat aminokislotalardan tashkil topgan. Murakkab oqsillar tarkibida aminokislotalardan tashqari, oddiy me tall atomi yoki boshqa oqsil bo‘lmagan murakkab moddalar ham uchraydi.oddiy oqsillarsuvda yoki boshqa eritmalarda erish xususiyatiga qarab bir-biridan farq qiladi. Toza distillangan suvda eriydigan oqsillar albuminlardeb ataladi. Tuxum oqsili, bug‘doy va no‘xat oqsillari albuminlarga misol bo‘ladi. osh tuzining kuchsiz eritmasida eriydigan oqsillar globulinlar deyiladi. Qon tarkibidagi oqsillar va ko‘pchilik o‘simlik oqsillari globu linlarning vakillaridir. Tirik organizmlarning hujayralarida yana spirtlarda, kuchsiz ishqoriy eritmalarda eriydigan oddiy oqsillar ham mavjud.Murakkab oqsillar tarkibidagi boshqa oqsil bo‘lmagan birik malarning xarakteriga qarab, nukleoprotein, xromoprotein, lipoprotein va boshqalarga bo‘linadi. Xromoproteinlar rangli oqsillar bo‘lib, tirik organizmlarda ko‘p tarqalgan. Qondagi gemoglobin oqsili xromo proteinlarga kiradi, uning tarkibida temir atomi mavjud. Nukleoproteinlar oqsil va nuklein kislotalarning birikishidan hosil bo‘lgan murakkab birikmalardir. Ular barcha tirik organizmlarning tarkibidauchraydi va yadro hamda sitoplazmaning ajralmas qismi hisoblanadi.