Bibliofiliya Reja

Oqibatlari: Aslida, bibliofiliya oqibatlarining aksariyati ijobiydir. O'qish - bu odamni eng boyitishi mumkin bo'lgan ishlardan biridir; Shunday qilib, bizning atrofimizdagi kimdir kitoblarga katta qiziqish bildirsa, nafaqat tashvishlanishning hojati, balki uni rag'batlantirish ham yaxshi bo'lar edi.

Biroq, ba'zi hollarda o'qishga bo'lgan haddan tashqari muhabbat ba'zi salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Juda kam hollarda, bu kitob yig'ish bilan bog'liq obsesif kompulsiv buzuqlikning bir turi bo'lgan bibliomaniyaga olib kelishi mumkin.

Boshqa hollarda, boshqa har qanday faoliyat turidan ko'ra o'qishni tanlash ijtimoiy yoki shaxsiy muammolarning ko'rsatkichi bo'lishi mumkin, masalan, haddan tashqari uyatchanlik.

Shunga qaramay, bu eng keng tarqalgan narsa emas va faqat kitobga bo'lgan muhabbat hayotning boshqa sohalariga salbiy ta'sir ko'rsatsa, tashvishlanish kerak bo'ladi.

Buyuk shoir va mutafakkir Alisher Navoiy hazratlari yozganidek, “kitob – beminnat ustoz, bilim va ma’naviy yuksalishga erishishning eng asosiy manbai”.
Xalqimiz tilida kitob o‘qib bilim va munosib tarbiya olish, kasb-hunar o‘rganishning ahamiyatiga doir maqollar juda ko‘p. Jumladan, “Kitobsiz aql – qanotsiz qush”, “Bilim – aql chirog‘i”, “Go‘zallik – ilmu ma’rifatda”. Bunday hikmatli naqllarni yana uzoq davom ettirish mumkin. Necha ming yillardan buyon insonlarga to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatib kelayotgan, ularning bilimli, tarbiyali, kasb-hunarli va albatta baxtli bo‘lishining muhim omili – bu kitobga do‘st bo‘lish, va kitob o‘qishni kanda qilmaslikdir. Ayniqsa, yoshlarning hayotida kitobning alohida o‘rni bor. Chunki yaxshi kitob insonda Vatanga muhabbat, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat tuyg‘ularini yuksaltirib, yaxshilik hamda ezgulikka undaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 13 sentyabr kuni qabul qilingan PQ-3271 sonli “Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutoaalasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida”gi qarori ijrosi yuzasidan joylarda kitobxonlik, mutolaa madaniyatini targ‘ib qilishga qaratilgan tadbirlar davom etmoqda. Kitobga oshno kishidan hech vaqt yomonlik chiqmaydi.

Kitob – umr yo'llarini yorituvchi so'nmas nur, inson hayotiga mazmun baxsh etuvchi saodat manbai, unga har qanday vaziyatda ham hamroh bo'luvchi sodiq do'st. Insonning ma'naviy kamolotini ta'minlashda kitob singari kuchli qudratga ega vosita yo'q. Shu bois azal-azaldan ma'rifat peshvolari, ahli donishlar butun insoniyatni kitob o'qishga, undan ilmu odob sirlarini o'rganishga chorlab kelishgan.

Darhaqiqat, kitob insonni erdan ko'kka ko'taruvchi, uning ma'naviy quvvatini oshiruvchi buyuk kuchdir. U insoniyatning tarixiy xotirasi, ma'naviy-ma'rifiy olami, ilmiy zaminini mustahkamlovchi, kelajakni yorqin ko'rsatib borishga qodir mash'ala hisoblanadi.

Axloq-odob borasida buyuk asarlar yaratgan Muhammad Jabalrudiy kitob haqida shunday deydi: "Ey, aziz! Kishi uchun kitobdan azizroq va yoqimliroq suhbatdosh yo'qdir. Kitob fasohat, balog'atda, latofatda tengi yo'q, munofiqlikdan xoli hamrohdir. Yolg'izlikda va g'amli ayyomlarda munis ulfatdir. Unda na nifoq boru, na gina. U shunday hamdamki, so'zlarida yolg'on va xato bo'lmaydi. Suhbatidan esa kishiga malollik etmaydi. U o'z do'stining dilini og'ritmaydi. Yuragini esa siqmaydi. U shunday rafiqdirki, kishi orqasidan g'iybat qilib yurmaydi. Uning suhbatidan senga shunday fayzli foydalar etadiki, bunday foydani odamlardan topa olmaysan. Aksincha, aksar odamlar suhbatidan kishiga zarar etadi. Kitobdek do'st ichida barcha ilmu hilm mujassamdirki, u kishilarni o'tmishdan va kelajakdan ogoh qilib turadi. Shuning uchun ham "kitob aql qal'asidir".

Bugun jamiyatimizda kitobxonlikni rivojlantirish, ayniqsa, yoshlar o'rtasida mutolaa madaniyatini rivojlantirishga davlat tomonidan alohida e'tibor berilib, ko'plab samarali ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, Prezidentimizning

2017 yil 12 yanvardagi "kitob mahsulotlarini chop etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ'ibot qilish bo'yicha komissiya tuzish to'g'risida"gi farmoyishi, 2017 yil 13 sentyabrdagi "kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ'ib qilish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to'g'risida"gi va
2018 yil 12 maydagi "Buyuk allomalar, adib va mutafakkirlarimiz ijodiy merosini keng o'rganish va targ'ib qilish maqsadida yoshlar o'rtasida kitobxonlik tanlovlarini tashkil etish to'g'risida"gi qarorlari asosida mamlakatimizda kitobxonlik madaniyatini rivojlantirishga qaratilgan bir qator tashkiliy-amaliy chora-tadbirlar amalga oshirilishi jamiyatda kitobga bo'lgan munosabatning ijobiy tomonga o'zgarishiga zamin yaratdi.

O'zingiz o'ylang, kitob o'qimagan, dunyoqarashi tor, notiqlik mahorati bo'lmagan xodim yuqorida ta'kidlangan vazifalarni sifatli bajara oladimi? Biror-bir muammo yuzasidan yordam so'rab kelgan fuqaroga qonuniy yo'l-yo'riq ko'rsata oladimi? Albatta, yo'q. Shu nuqtai nazardan qaraganda, bugun har bir ichki ishlar organi xodimi jamiyatda huquqiy madaniyat targ'ibotchisiga aylanishi, buning birinchi sharti sifatida, avvalo, o'zi kitobga oshno bo'lishi lozim.

"Kitob tafakkur qanotidir", degan edi alloma adibimiz Oybek. Kitob o'qigan inson, qaysi sohada ishlamasin, to'g'ri fikrlash, oqu qorani ajratish, murakkab vaziyatlarda oqilona qaror qabul qilish ko'nikmasiga ega bo'ladi. Bundan tashqari, nutqi ravon bo'ladi, odamlarni o'z ortidan ergashtira oladi.

„Kitob eng ishonchli va eng yaxshi do'stdir. Agar xohlasangiz, u sizni kashfiyotlaringiz bilan sehrlaydi, sizga kengroq nuqtai nazar beradi, sizni so'zlar bilan kuchaytiradi va yordamini taklif qiladi, boshqa joylarda qaerda shuncha foyda, maqtovga sazovor tabiat, unchalik o'zgarmas quvnoqlik, qachon jim turishingiz mumkin edi gap g'iybat qilish, shunchalik chiroyli so'zga ega bo'lish, sizni mukofotlashga shoshilish, ahamiyatsiz istaklarga ega bo'lish haqida bormi? "

Meni kitoblar dunyosi bilan bog'laydigan sirli va uzoq yaqinlik haqidagi taniqli nutqning muqaddimasi sifatida foydalanish uchun ushbu parchani arab donoligidan tanladim. Men kitob bilan bo'lgan munosabatlarimga sabab bo'lgan inoyat momenti qachon aniq kelganligini aniq ayta olmayman. Ammo men uch yoshga to'lgan onam menga Emineskuning "Uyqusiragan qushlar" so'zini aytganda, quyosh botganida, odatdagidek ochilgan sehrga to'la daqiqalarni hayajon bilan o'ylayman. Emineskudan onam aytgan satrlar mening bolalarcha ongim va qalbimga so'zlarning simfoniyasini eshitganda quvonch va qiziqish bilan aks etgan alohida ta'sir ko'rsatganga o'xshaydi. Shuni tan olamanki, so'zlar meni doim maftun etgan va rumin tili so'zlari go'zalligi va so'z boyligi bilan meni rumin tilida aytilgan so'zga va lotin alifbosidagi yozma so'zlarga bo'lgan ehtiros maftun etganiga amin bo'lgan. Men abadiy.

Men hech qachon qalbning yoki aqlning yashirin joyidan odamning so'zlarga va kitoblarga bo'lgan sevgisi to'lib toshganligi haqida o'ylamaganman. Men har doim kitoblarga bog'lanishni tabiiy narsa, "modus vivendi" deb bilardim. Kashf etilgandan so'ng, kitoblar mening sherigimga aylandi va uzoq umr yo'limda meni hamroh qilishga rozi bo'ldi. Qayg'uli damlarda kitoblar meni yupatdi, ruhimni quvonch va ruhiy ma'noda sehrladi. Kitoblarni sevish imtiyozi va bosma sahifalarda puxta yozilgan so'zlarning ma'nosini ong va qalb bilan ta'sir qilish baxtiga erishish yagona emas va ular faqat menga tegishli emas.

XV asrdan boshlab taniqli nemis ixtirochisi Yoxannes Gutenberg tomonidan bosmaxonadan foydalangan holda, insoniyat o'z taqdirini kitoblar dunyosiga abadiy bog'lab qo'yganini eslaymiz asrlar davomida millionlab odamlar sehr-joduga asir bo'lishdi. abadiy o'qish virusi bilan bulg'angan kitoblar. Olti asrdan oshiq vaqt mobaynida odamlar yozma madaniyat ummonida sayr qildilar, o'qishga bo'lgan ishtiyoqlarini birlashtirdilar va eng mohirlarimiz kitob tushunchasini ba'zi bir umumlashtiruvchi ta'riflar doirasida tushunishga harakat qilmoqdalar. kitob va o'qish tushunchalariga xos bo'lgan ahamiyatlilik deyarli har doim kitoblarning o'qituvchi roli, ularning informatsion xarakteri, pragmatik qiymati yoki matnning ma'naviy yoki psixologik ta'sirini talab qilish orqali o'qish funktsiyalaridan birini ta'kidlash orqali amalga oshiriladi. ma'ruzalar. Milliy va umumbashariy madaniyatning korifeylari, madaniyat sohasidagi turli xil sohalardan, ta'lim ilmidan ajoyib shaxslar, yozuvchilar, siyosatchilar, pedagoglar yoki taniqli ixtirochilar kitoblar haqida fikr yuritdilar va ko'pincha insoniyat taqdirini kitobxon deb atashdi.

Menimcha, kitoblar haqiqiy ilmiy va madaniy marvaridlar, ajoyib aqllar, ijodiy kuch bilan ta'minlangan daholar tomonidan sayqallangan xazinalardir. Ularning sahifalarida maxsus estetik, falsafiy, ilmiy, diniy, siyosiy, psixologik va adabiy ma'nolarga ega tushunchalar va g'oyalar to'plangan.

Biz dono, mahoratliroq, yaxshiroq va chiroyli bo'lish uchun o'qiymiz. Biz o'rganish, ma'lumot olish va dam olish uchun o'qiymiz. O'qish - bu zamonaviy odamning "eksklyuzivist" mashg'uloti. Bosib chiqarilgan matnlar ularning qayg'usini haydab chiqarishi, ularni muzga aylantirishi, tabiatning go'zalliklarini ularga tasvirlashi, fikrlarini foydali ma'lumotlar bilan birlashtirishi haqida bir ovozdan samimiylik bilan aytadiganlargina kitoblarni sevadilar va tushunadilar. Agar kitoblar to'plamlari kerak bo'lganda tushunilsa, ular boshqa odamlarning hayoti va o'zimiz haqida hikoya qiladi. Ular insoniyatning madaniy va tsivilizatsion qadriyatlarini yashiradigan magistrallardir. Ularni o'qib, biz o'qish harakati bizni abadiy o'zgartirishini, ongimizni dono so'zlar bilan jilolashini, qalbimizni ibratli tuyg'ular bilan modellashtirishini tushunamiz. Boshqacha qilib aytganda, bosilgan jildlar bizning o'lik taqdirimiz yo'lida qoqilib ketmoqda yoki Sadoveanu fikriga ko'ra faqat kitoblar atrofida "odamzodning hech qanday alacakaranlığını bilmaydigan yorug'lik paydo bo'lishi mumkin, u erda qo'lga kiritilgan insonlar er yuzida birodarlarini his qilishadi va mag'lub bo'lishadi. - muhabbat quvonchi orqali - hayotdan o'tishning qayg'usi ». Men o'qish san'atini boshlang'ich yurishi bilan bog'lashni xohlayman. U bir marta jildning birinchi sahifalarini o'qishdan boshlanadi, o'qish yo'lida o'zini mustahkamlaydi va bir marta kitobning yopilishi bilan tugaydi. Doimiy ravishda o'qish orqali men har doim o'zini o'qish harakatini sevgi reestriga yozib beradigan sadoqatli va sodiq o'quvchi kabi o'zini tutishga harakat qildim. Ammo muhabbat to'liq ishtirok etishni, to'liq sadoqatni va o'z-o'zidan voz kechishni nazarda tutadi, shu nuqtai nazardan qaraganda, men o'qiyotganimda o'zimni dunyodan ajratib, kundalik hayotdan ajralib qolish hissi paydo bo'lishi ajablanarli emas. O'qish meni jumla, jumla, so'zlar va bitmas-tuganmas ma'nolarga ega koinotga tashlash uchungina meni kundalik mashg'ulotlar girdobidan chalg'itishi va olib tashlashi haqida bilaman. Siz o'zingizning o'zingizning sub'ektiv muammolaringiz, xurofotlaringiz va mafkuralaringizdan voz kechishga tayyor bo'lmaguningizcha o'qish transiga tushishingiz mumkin emas, chunki sizni o'qish paytida o'zingizni mashaqqatli mashg'ulotlarga olib borishga imkon bering. yozadigan yoki u haqida yozilgan kishidan. Tashabbuskor o'quvchi kitoblardan kelib chiqadigan ko'rinmaydigan suhbatdosh bilan suhbatni yoqtiradi va qadrlaydi va o'quvchiga uning hukmlari, hissiyotlari va umidlarini taqdim etadi. O'qish o'z-o'zidan voz kechishni so'raydi, vaqt, qurbonlik va ishtirokni talab qiladi. Bir qarashda qurbonlik befoyda xatti-harakatning samarasidir, aslida bosma sahifalarni o'qish o'zlikni yangi bilim bilan boyitishga, ichki va tashqi dunyoni qabul qilishning mutlaqo yangi uslubiga olib keladi.

Kitoblarga bag'ishlangan ushbu hayrat mashqini bajarishni boshlaganimda, kitoblarni o'qishni jimgina qilish kerakligini unutmadim. Kitoblar shovqin qilmaydi, lekin ular madaniy va ilmiy zilzilalarni keltirib chiqaradi, kutilmagan ruhiy tebranishlarni keltirib chiqaradi, sizni suv parisining sirli qo'shig'i kabi ularni ko'rib chiqishga, ularni qayta ochishga undaydi.

Madaniy qadriyatlar muammosi kitob ishlab chiqarishning bizning ijtimoiy va madaniy haqiqatimizga ta'siri haqida keng muhokamalarning muqaddimasi bo'lishi mumkin. Biz deyarli kompyuterlar dunyosida yashayapmiz, unda madaniy ideallar deyarli cheksiz erkinlikdan foydalanish pragmatik xarakterga ega bo'lgan mayda tashvishlar tufayli yashirin. Iqtisodiy omon qolish qonunlariga bo'ysundirilgan bunday haqiqatda biz o'zimizga adabiy instinkt qancha qoldi, degan savolni beramiz: kitoblar bizning ijodiy olamimizning asosiy xarakterlari bo'lib qoladigan narsalar haqida shubhalanamiz. Kitoblar yangi paradigmatik olamlarni yaratdi va yaratishda davom etadi, mentalitetni shakllantirgan va shakllantiradi. Kelajakka kelsak, barchasi bizga, bizning majburiyatimizga va insoniyatning madaniy farovonligiga hissa qo'shish orqali kitoblarning samaradorligini namoyon etishiga imkon berishimizga bog'liq.

Muammo bayonoti

Kitoblar jismoniy narsalar sifatida doimo shaxslarning avlodlarini jalb qiladi. Kitoblar ushlanib qoladi yaxshi ishlab chiqilgan qopqoq bilan diqqatni jalb qiling va o'quvchilarni matnli ma'lumotlar bilan ushlab turing fitnalar, hayajonlar va asirlarni jalb qiladi. Kitoblar insonning ajralmas qismiga aylanadi individual ular bilan xayrlashishdan bosh tortishi. Ba'zi kitob ixlosmandlari yoki bibliofillar bunday narsalarni to'playdilar ular taniqli bo'lgan juda katta shaxsiy kitob to'plamlari. Ushbu katta to'plamlar ko'pincha kutubxonalarimizni to'ldirishga yordam bering. Masalan, Tomas Jeferson o'zining buyuk kutubxonasi bilan yodda qolgan u 1814 yong'inidan so'ng Kongress kutubxonasini to'ldirish uchun Amerika hukumatiga sotgan. Bu baxtga qisman resurslarning jismoniyligi sabab bo'ladi. Ammo kitoblarga bo'lgan ehtiyoj faqat bibliofillar bilan cheklanmaydi. Ning qiziqishi va zaruriyati ma'lumot tsivilizatsiyaning muhim qismi bo'lib qolmoqda, ammo elektron kitoblar ko'rinishidagi muqobil manbalar yoki

masalan, pdf o'quvchilari adabiy zavqni bir martagina taqdim etish imkoniyati uchun kurashadilar jismoniy kitob orqali etkazib beriladi. Bir paytlar kitobning asosiy egasi bo'lgan kutubxonalar - bosma nashrlar soni kamayganligi va kutubxonalarga tashriflar to'g'risida doimiy ravishda xabar berish. Jismoniy kutubxona hozirgi kunda fizikani qabul qilish vositasi sifatida unchalik muhim emas axborot manbalari, kutubxonachilarni doimiy ravishda qayta ko'rib chiqish va kutubxona maydonini yaxshiroq moslashtirish uchun etakchi yangi texnologiyalarni o'zlashtirish. Xuddi shunday, rivojlanayotgan texnologiyalarga javoban kutubxonachilar muntazam ravishda o'ylashadi va o'zlarining axborot mutaxassisi sifatidagi rollarini va muassasa sifatida kutubxonaning funktsiyalarini aniqlang. kutubxonachilarning nuqtai nazari bilan kutubxonadan foydalanuvchilarning fikri o'rtasida uzilish mavjud; kutubxonachilar ma'lumotni izlash va undan foydalanishning tizimli usuli endi "qidirish va xato qilish" usullarining doimiy o'sib borishi sababli endi amaliy emas, chunki endi ma'lumot qidirishda foydalanuvchilar foydalanadilar. Cervone ta'kidlashicha, texnologiya o'quvchilarning «o'ylashi va fikrlashlariga» ta'sir ko'rsatdi axborotni qayta ishlash; ” ularning o'qishi o'zlariga ta'sir qiluvchi interaktiv va vizual jihatlarni o'z ichiga oladi o'quv uslublari Kutubxonachilar ushbu o'zgaruvchan o'quv uslublari bilan allaqachon kurashishadi va moslashishga davom etadilar raqamli jamiyatda dolzarbligini isbotlashning zamonaviy tendentsiyalari. Kollej assotsiatsiyasi va

Masalan, tadqiqot kutubxonalari (ACRL) texnologik usulda samarali kashfiyot zarurligini sanab o'tadi foydalanuvchilarga "ham jismoniy, ham virtual g'oyalar bilan o'zaro aloqada bo'lishiga imkon beradigan muhit va bo'shliqlar atrof-muhit », ularning oliy ta'lim kutubxonalari standartlarida muhim tamoyillar sifatida. Xuddi shunday, Amerika kutubxonalari assotsiatsiyasi (ALA) ning ahamiyatini oshiradi kutubxonalar va kutubxonalar xizmatlarini dinamik va tobora global miqyosda o'zgartirish axborot muhiti "strategik rejasidagi asosiy harakat yo'nalishi sifatida. ALA bor "Aloqador ta'lim", "Raqamli mahalliy aholi", "Flipped Learning" va boshqalar kabi ta'kidlangan tendentsiyalar "Internet narsalar" kutubxonalarni kelajak uchun o'zgartirish bilan bog'liq muhim masalalar sifatida (ALA 2015). Ushbu professional kutubxona tashkilotlari raqamli raqamlarning ahamiyatini targ'ib qiladi atrof-muhit va kutubxonalarning ushbu parametrdagi homiylarning ehtiyojlarini qondirish uchun zarurligi. Tadqiqot o'quvchilarning raqamli manbalari bilan aloqalari oqim to'g'risida ko'proq tushunchalarni shakllantirishga yordam beradi o'quv uslublari va ALA kabi professional kutubxona tashkilotlari tomonidan belgilangan maqsadlarni qo'llab-quvvatlaydi va ACRL. So'nggi tadqiqotlar onlayn ta'lim va kutubxona resurslari qanday hissa qo'shishini o'rganishni o'z ichiga oladi ushbu muhitga, raqamli o'qishga nisbatan chiziqli va hatto etnografik bilan bog'liq nazariyalar talabalarning kichik guruhlarini o'rganish va ulardan raqamli ma'lumotlardan foydalanish. Kitob, avvalo, hayotiy maktab, ma’naviyat manbai. U kitobxonni hayot bilan tanishtiradi, unda hayotni sevish, yashash mohiyatini anglash hislarini tarbiyalaydi. Atrof-muhitga, tabiatga ijobiy munosabatini shakllantiradi, inson xarakterining murakkabliklarini tushuntiradi, ruhiy qiyofaning rangin qirralarini kashf qilish qobiliyatini, ona Vatanga, xalqiga sadoqatli bo‘lish tuyg‘usini o‘stiradi. Badiiy adabiyot o‘qish orqali kitobxonning badiiy idroki, mustaqil fikrlash qobiliyati, mutolaa madaniyati, Vatan taqdiri uchun javobgarlik tuyg‘usi tarbiyalanadi.

Badiiy asar qaysi tur va janrga mansubligidan qat’i nazar, uning mohiyatida inson shaxsini kamol toptirish, mustaqil fikrlash qobiliyatini o‘stirish, odamiylik sifatlarini tarbiyalashga yo‘naltirilgan bir qator didaktik xususiyatlar, estetik tamoyillar mujassamlashgan bo‘ladi. “Badiiy asarning eng muhim xususiyati shundaki, u inson qalbini mayinlashtiradi, tuyg‘ularini o‘tkirlashtiradi, ma’naviy-ruhiy barkamollikni tarbiyalaydi”.

Badiiy adabiyot insoniyat hayotini charog‘on yetishi, inson umriga nurafshonlik baxsh yetib, ma’naviy olamini shakllantirishi va yuksaltirishi, porloq kelajak uchun munosib to‘g‘ri yo‘lni tanlashga yordam berishi, kitobning insoniyat tomonidan yaratilgan yeng buyuk kashfiyot ekanligi bois har qanday davr va zamonda kitob o‘qish, kitobxonlik madaniyatini targ‘ib qilish dolzarb ahamiyat kasb yetib kelgan. Ayniqsa, bugungi kunda davlatimiz rahbari Sh.Mirziyoyev tashabbusi bilan mazkur masalalarga davlat siyosati darajasida qaralib, samarali ishlar yo‘lga qo‘yildi. Jumladan, 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi asosida barcha soha va tarmoqlarda amalga oshirilayotgan ulkan o‘zgarishlar, avvalo, xalqning ijtimoiy turmushini yaxshilashga, ma’naviy-ma’rifiy tafakkurini yuksaltirishga, barchaga birdek go‘zal va farovon hayotiy muhit yaratishga erishishga qaratildi. Jamiyat hayotida ezgu qadriyat va an’analarni chuqur qaror toptirishga, xususan, xalqimiz, ayniqsa, yosh avlodning ma’naviy-intellektual salohiyati, ongu tafakkuri va dunyoqarashini yuksaltirishda, ona Vatani hamda xalqiga muhabbat va sadoqat tuyg‘usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda beqiyos ahamiyatga ega bo‘lgan kitobxonlik madaniyatini yuksaltirishga jiddiy ahamiyat berildi.

Bu yurtimiz rahbari Sh.Mirziyoyevning quyidagi fikrlarida ham yaqqol aks etgan: “Ayni paytda, axborot-kommunikatsiya sohasidagi oxirgi yutuqlarni o‘zlashtirish bilan birga, yoshlarning kitob o‘qishga bo‘lgan qiziqishini oshirishga, ularni kitob bilan do‘st bo‘lishga, aholining kitobxonlik saviyasini yanada oshirishga alohida e’tibor qaratish lozim bo‘ladi. Buning uchun, avvalo, milliy adabiyotimiz va jahon adabiyotining eng sara namunalarini ijtimoiy tarmoqlarga joylashtirish va ularni keng targ‘ib qilishga alohida e’tibor berishimiz muhim ahamiyat kasb yetadi”.

Prezidentning 2017 yil 12 yanvardagi “Kitob mahsulotlarini chop etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ibot qilish bo‘yicha komissiya tuzish to‘g‘risida”gi F-4789-sonli Farmoyishi bu borada keng ko‘lamli islohotlarni amalga oshirishga zamin yaratdi. 2017 yil 13 sentyabrda “Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risidagi” PQ-3271-sonli qarorning qabul qilinishi va uning doirasida belgilangan vazifalar ham yurtimizda kitob mahsulotlarini chop etish, aholining kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish borasida katta o‘zgarishlarga zamin yaratdi. Shu munosabat bilan kitob chop etish va tarqatish, kitob xarid qilish sohasidagi jiddiy kamchilik va muammolarga yechim topildi, kitobxon jamiyatni tarkib toptirishga, ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyotga ildam qadam tashlandi.

Mazkur farmoyish va qaror ijrosini ta’minlash maqsadida barcha davlat va nodavlat tashkilotlari hamda ularning bo‘limlarida qarorda belgilangan vazifalarni hal etishga qaratilgan chora-tadbirlar dasturi asosida rejali va maqsadli ishlar yo‘lga qo‘yildi.Xususan, mamlakat bo‘ylab “Yosh kitobxon”, “Eng faol kitobxon guruh”, “Eng kitobxon oila” tanlovlarining tashkil qilinishi va g‘olib kitobxonlar turli darajadagi qimmatbaho sovg‘alar bilan taqdirlanishi; yirik nashriyotlar tomonidan o‘zbek xalqi va jahon adabiyotining durdona asarlari qayta tahrirlanib, yanada sifatli nashr etilishi, ijtimoiy-ma’naviy ko‘makka muhtoj fuqaro va oilalarga badiiy-estetik salmoqdor kitoblar, badiiy adabiyotlarning tuhfa qilinishi ushbu qonunlarda belgilangan vazifalar ijrosi bo‘lishi bilan bir qatorda aholi, xususan, yosh avlodning mutolaa madaniyatini kamol toptirishga, ma’naviy-ma’rifiy tafakkurini yuksaltirishga keng imkoniyatlar yaratib bermoqda.

Shuningdek, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi tomonidan aholi o‘rtasida kitobxonlikni targ‘ib etish, yosh avlod qalbida vatanparvarlik hissini yuksaltirish, joylarda ma’naviy-ma’rifiy ishlar ta’sirchanligini oshirishga qaratilgan bir qator tadbirlar tashkil qilinib, bu tadbirlar davomida turli ko‘rinishdagi kitob ko‘rgazmalari uyushtirilib, Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi tomonidan chop etilgan bir qancha kitoblarning tadbir ishtirokchilari, keng o‘quvchilar ommasiga bepul va beg‘araz sovg‘a sifatida taqdim qilinishi ham bu boradagi samarali faoliyatlardan biridir..

Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi tashabbusi bilan keng aholi, jumladan, yoshlar o‘rtasida kitobxonlikni targ‘ib qilish, ularning bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazish maqsadida Telegram mobil messenjerida “Ma’naviyat kutubxonasi” kanalining ochilishi va ushbu sahifa orqali foydalanuvchilar uchun elektron kitoblar va audiokitoblarni bepul yuklab olish imkoni yaratib berilganligi mutolaa madaniyatini takomillashtirish yo‘lida olib borilayotgan jadal islohotlarning xos ko‘rinishidir.Xullas, yurtimizda so‘nggi yillarda kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish borasida jiddiy o‘zgarish va intilishlar yuzaga kelib, jamiyat ma’naviy hayotining yangilanishi va yaxshilanishiga imkon yaratib bermoqda. Bu boradagi har bir faoliyat hamisha dolzarb va davomli bo‘lib qoladi.

Kitob - inson umr yo‘llarini yorituvchi so‘nmas nur, inson hayotiga mazmun baxsh etuvchi saodat manbai, har qanday vaziyatda ham hamroh bo‘lguvchi sodiq do‘st. Insonning ruhiy-ma’naviy kamolotini ta’minlashda kitobchalik kuchli qudratga esa vosita yo‘qdir. Shu boisdan, azal-azaldan ma’rifat peshvolari, ahli donishlar butun insoniyatni kitob o‘qishga, undan ilmu odob sirlarini o‘rganishga chorlab kelishgan. Tarbiyaning barcha mezon va unsurlari, avvalo, oilada shakllantirilganidek, kitobxonlik madaniyatini tarbiyalashda ham oilaning o‘rni nihoyatda kattadir. Qush uyasida ko‘rganini qiladi, degan naqlga tayansak, bu mohiyat yanada dolzarb bosqichga ko‘tariladi.

Darhaqiqat, shaxs takomilida oilaviy muhit, oilaviy qadriyatlar asosiy vosita rolini o‘taydi. Ota-onaning ma’naviy darajasi, axloqiy qarashlari bevosita farzandga ham ko‘chib o‘tadi, farzandlar shaxsiyatida aks-sado beradi. Binobarin, kitobxonlik, badiiy adabiyotga muhabbat ham inson ma’naviy tafakkurini, tarbiya ahvolini namoyon qiluvchi muhim xususiyatlar sirasidandir. Kitob dunyosiga oshufta, adabiy olamga hamnafas, badiiyatdan bahramand qalb egasi o‘zidagi bu tuyg‘u va fazilatlarni atrofidagilarga, ayniqsa, oilasiga ham yuqtirishi, singdirishi ehtimoli yuqori. Kitobxon ota-onalarning farzandi ham kitobga o‘zgacha mehr ko‘rsatadi, bu ma’naviyat xazinasiga tabiiy qiziqish va intilish tuyadi. Shu bois kitobxon avlod tarbiyasida, avvalo, ota-onaning tarbiyali bo‘lishi, badiiy adabiyotga oshno ekanligi muhim zaruriyatdir.

Yaqin-atrofdagi tanish oilalarimiz hayotiga sinchkov nazar tashlasak, qaysi oilada kitobxonlik madaniyati qay darajada shakllanganligiga amin bo‘lamiz. Kimdir dunyoviy hodisalar ummonida suzib yurishni xush ko‘rsa, kimlardir badiiy adabiyot osmonida sayr etishga ishtiyoqmand. Kimdir bir oyda bir kitob o‘qishga vaqt ajratsa, yana kimlardir bir haftada bir kitob mutolaa qilishni lozim biladi. Xullas, kitob bilan hamma o‘z olamida, o‘z xohish va imkoniyatlari chegarasida turli holatda yuzlashadi. Shu o‘rinda, mohiyatni yanada aniqlashtirish uchun aynan bir oila misolida kitobxonlikka qaratilgan e’tibor xususida to‘xtalib o‘tamiz.

Shunday oila borki, ular xonadonida kitob o‘qish kundalik mashg‘ulot, jiddiy faoliyat sifatida qadr topgan. Besh farzand o‘stirayotgan bu xonadon sohib va sohibalari ham o‘zlari, ham farzandlarining kitobxon bo‘lishi uchun intilishadi. O‘zi tug‘ilib-o‘sgan oilaviy muhitida o‘z vaqtida kitobga muhabbat, adabiyotga e’tibor bilan ulg‘aygan, kitobxonlikni oilaviy muhim qadriyatga aylantirgan bu insonlar bugun farzandlarining ham kitob atalmish buyuk va bebaho xazinadan bahramand bo‘lib, ma’naviy barkamollikka erishishini istaydi. Buning uchun, ham ota, ham ona o‘z vaqt va imkoniyatiga qarab, sermazmun, badiiy-estetik ahamiyati yuqori turli adabiy janrdagi, jahon va o‘zbek adabiyoti durdonalarini, diniy-ma’rifiy sarchashmalarni tanlab xarid qilishadi. Bu asarlarni farzandlarining yosh va qiziqishlari, aqliy salohiyati, o‘zlashtirish qobiliyatini e’tiborga olgan holda taqsimlab berishadi. Eng muhimi, kitob taqdim qilinganda, hajmini ham e’tiborga olgan holda, mutolaa uchun muayyan vaqtlar ajratishadi.

Oila boshlig‘i, ya’ni ota, bu borada yanada talabchan. U har kuni o‘qilishi lozim bo‘lgan sahifa miqdorini belgilab beradi, she’riy asarlarga alohida qiziqish bildirib, har bir farzandiga she’rlar yodlab borishni tayinlab turadi. Deyarli har kech ishdan qaytgach, ovqatlangandan so‘ng, farzandlarini birin-ketin chaqirib, bir pedagog kabi topshirilgan vazifa ijrosini qabul qilib oladi. Ya’niki, farzandlar o‘zlari yod olgan she’rlarni aytib berishadi; o‘qiyotgan asarlaridan belgilangan sahifalar va uning mazmunini gapirishadi; qahramonlar faoliyati, xarakter-xususiyatiga munosabat bildirishadi. Kitobni yakunlaganlar esa asardan olgan taassurotlarini ham o‘rtoqlashadi. Bu jarayonda farzandlarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichi, topshiriqqa mas’uliyat bilan yondashish darajasi, kitobxonlik madaniyati ham oydinlashib, o‘ziga xos yondashuvlarga turki bo‘ladi. Yana bir muhim jihati, farzandlar o‘ziga tegishli asarni o‘qib bo‘lgach, kitoblar almashtiriladi, biri-ikkinchisining kitobini ham o‘qib-o‘zlashtirib boraveradi. Shuningdek, oila davrasida ham kitob o‘qib berish yo‘lga qo‘yilgan. Onaning uy yumushlari ko‘p bo‘lgani boisidan, ko‘pincha dam olish kunlari ota farzandlarini atrofiga to‘plab, tarbiyaviy ahamiyati yuqori (“Tarixi Muhammadiya”, “Ijtimoiy odoblar”, “Xamsa” kabi) asarlarni mutolaa qilib, mazmunini tushuntirib beradi. Natijada, farzandlarning umumiy tarbiyasida ham ijobiy mohiyat aks etadi.

Bu kitobsevar oilada kitobxonlik bo‘yicha ota barchaga munosib o‘rnak. Kuni bilan davlatning muhim tashkilotida ishlab, oila tashvishlari bilan yelib-yugurayotgan bo‘lishiga qaramasdan, har kech kitob mutolaasi bilan shug‘ullanayotgan; biri qo‘yib, ikkinchisini olib o‘qiyotgan; ham she’riy, ham nasriy asarlarga birdek qiziqish bildiradigan, o‘qigan asarlari mazmun-mohiyati, adibning ijodiy salohiyati borasidagi fikrlarini oilasi bag‘rida muhokama qilayotgan otaning o‘ziga xos bu fazilati beixtiyor, tabiiy ravishda farzandlarga ham ko‘chib o‘tadi, ularning hech birini umuman befarq qoldirmaydi. Bundan ko‘rinadiki, yosh avlodning kitobxonlik madaniyatini shakllantirish va yuksaltirishda oila eng muhim va mustahkam tayanch bo‘lib qolaveradi.

Bugun jamiyatimizda kitobxonlikni rivojlantirish, mutolaa madaniyatini takomillashtirish borasida har doimgi davrdan bir necha barobar ko‘p miqdorda samarali ishlar amalga oshirilmoqda, tashviqot-targ‘ibotlar olib borilmoqda. Shunday bo‘lsa ham, oilaviy muhitda kitobxonlik madaniyati takomili qoniqarli darajada emas. Yuqorida ko‘rib o‘tganimiz kabi kitobsevar oilalar bilan bir qatorda, ularning aksi bo‘lgan oilaviy muhitni ham uchratishimiz achinarli. Ko‘pgina oilalar, ota-onalar na o‘zlari kitob o‘qishga qiziqishadi, na farzandlarini bu borada to‘g‘ri yo‘naltirishadi.

Shuningdek, oilaviy kitobxonlikda kitob tanlovi madaniyatiga hamma ham yetarlicha ahamiyat qaratilavermaydi. Badiiy asar tanlashda farzandining yosh va fiziologik xususiyatlari, ruhiy-ma’naviy dunyosi, qiziqish va intilishlar ko‘lamini nazarda tutmas ekan, har qanday kitobsevar ota-ona bu borada ijobiy yutuqlarga erisha olmaydi. Ko‘rinadiki, mutolaa madaniyatining ham o‘ziga xos me’yor va talablari mavjud. Shularni e’tiborga olgan holda, oilaviy kitobxonlik madaniyatiga ega bo‘lish uchun quyidagi tavsiyalarni e’tiborga olish nazarda tutiladi:

- kitob mutolaasida hamisha farzandlarga o‘rnak bo‘lish;

- kitob tanlash madaniyatiga ega bo‘lish;

- muayyan vaqtlarda oila davrasida navbatma-navbat kitob o‘qib berishni yo‘lga qo‘yish;

- xotirani kuchaytirish ahamiyatiga ega bo‘lgani boisidan farzandlarning she’r yodlashiga alohida ahamiyat qaratish, bir oyda kamida 2 ta she’r yodlatishga erishish;

- har bir farzandning yosh va xarakter xususiyatini, ruhiy-ma’naviy dunyosini nazarda tutgan holda kitob taqdim qilish;

- kichik yoshdagi bolalarga ko‘proq rang-barang suratlarga yo‘g‘rilgan, katta-katta harflarda yozilgan, uning beg‘ubor xayoloti sarhadlarini aks ettira olgan asarlarni tanlash;

- o‘rta yoshli kitobxon farzand uchun esa unga tengdosh qahramonlar taqdiri aks etgan, hayotiy, xayoliy-fantastik voqealar tasvirlangan, ko‘ngil kechinmalari jonlantirilgan asarlarni tavsiya qilish;

- katta yoshdagi mustaqil, oila qurgan farzandlar bilan ham tez-tez kitob mutolaasi xususida suhbat o‘tkazib, zaruriy tavsiyalar berib turish (bu oilaviy kitobxonlik an’anasini muqaddas qadriyat sifatida davom ettirishga zamin yaratadi);

- har bir kitob mutolaasi uchun har kunlik va haftalik miqdorlarni belgilash va muntazam nazorat qilib borish;

- o‘qilgan asar mazmun-mohiyati, qahramonlar xarakter-xususiyati, ijodkor yondashuvi, olingan taassurotlar bo‘yicha oilada davra suhbati tashkil qilib borish;

- o‘z vaqtida va talab darajasida mutolaa qilgan kitobxon farzandni alohida rag‘batlantirish;

- badiiy adabiyot o‘qishga yetarlicha qiziqish bildirmayotgan, topshiriqlarni o‘z vaqtida bajara olmayotgan farzand bilan alohida shug‘ullanish, unda kitobxonlik ko‘nikmalarini rivojlantirishga erishish;

- jamiyatning moddiy-ma’naviy taraqqiyoti uchun munosib hissa qo‘shadigan yuksakma’naviyatli, intellektual salohiyatli oila sifatida qadr topish.

Xulosa qilib aytganda, yuksak intellektual salohiyatga, o'z mustaqil dunyoqarashiga ega, tashabbuskor, jismonan sog'lom va ma'nan etuk bo'lgan haqiqiy vatanparvar xodimlargina bugun tizimda amalga oshirilayotgan islohotlarning hal qiluvchi kuchi, xalqimizning haqiqiy ma'nodagi himoyachisi hisoblanadi. Ichki ishlar organlari xodimlarida yuqoridagi ijobiy sifatlarning shakllanishida esa ularning kitobga oshno bo'lishi, nafaqat o'z kasbiy faoliyatiga oid, balki turli janrdagi kitoblarni o'qib, o'z bilimi va dunyoqarashini kengaytirib borishi muhim ahamiyat kasb etadi. Yuqoridagi mulohazalardan ko‘rinadiki, ma’naviy barkamol kitobxon avlod tarbiyasida oila muhim va mustahkam poydevor. Shu bois jamiyatda kitobxonlikni rivojlantirish, mutolaa madaniyatini takomillashtirish borasidagi har qanday faoliyatda oila bilan hamohang, hamfikr ish yuritish ko‘zlangan maqsadlarga erishishga munosib zamin yaratadi.