Безымянный

„D adam qurgan dengiz“
(H akim N azir), 
,,O lm a “
(M alik 
M urodov), 
„Ilm li m ingyashar"
(N u rm a t M aqsudiy), 
„Xazonchinak“
(O '. H osh im ov ), 
„ Q o ‘sh terak“
(A. Irisov), 
„Mehnatkash qiz “
(O ybek) 
va boshqa qiziqarli h ikoyalar berilgan. U lar m avzu jih a td a n xilm a- 
xil b o 'lib , q ah ra m o n la rin in g xarakter-xususiyatlari bilan ham farq 
qiladi.

---

Hikoya b iro r bir davr bilan bog'liq b o ‘ladi. O 'quvchilar q ah ra­
m onlam ing m a’naviyatiga bo'lgan qiziqishlari tufayli hayotning nurli 
va qorong'i to m onlari xususida m uayyan tushunchaga ega b o'la bosh- 
laydilar. U larda go'zallik va nafosatga m uhabbat, yovuzlikka nisbatan 
nafrat tuyg'usi hikoyalar bilan tanishish va uni tahlil qilish davomida 
shakllanib boradi. M asalan, 3-sinfda 
„Jaloliddin Manguberdi"
hikoya- 
sida Chingizxon va uning qo'shinlariga nisbatan nafrat uyg'otilsa, 
Jaloliddin M anguberdining xatti-harakati m isolida ona-V atanga m ehr- 
m uhabbat uyg'otiladi, uning taqdiri orqali o 'z ajdodlaridan faxrlanish 
tuyg'usi paydo bo'ladi.
Hikoya tahlili adabiy tur sifatida o'ziga xos xususiyatlari va vazi- 
fasidan kelib chiqib ish ko'rishni taqozo etadi. U ndagi h a r bir so'z, 
ibora, gap yozuvchining fikrini ifodalashga xizm at qiladi.
Hikoya m atni uning m azm unini yoki badiiy xususiyatlarini 
o'rganishdagina emas, tahlilning ifodali, adabiy, shartli yoki ijodiy 
o 'qish, m uam m oli usullardan foydalanish uch un ham m anba bo'lishi 
lozim.
B oshlang'ich sinflarda hikoya sujeti, kom pozitsiyasi, qahram on- 
larini o'rganish bo'y ich a turli tahlillar m atn ustida ishlash asosida 
olib boriladi. Bunda o'quvchining ijodiy faolligi ortadi, ijodiy fikrlash 
doirasi kengayadi.
„Jaloliddin M anguberdi“ 
hikoyasi 
qahram onlarini, 
ularning 
xatti-harakatlarini o'rganish va tahlil qilishni m atnga tayangan holda 
quyidagi reja asosida am alga oshirish m um kin:
1. C hingizxonning hiyla ishlatgan o 'rn in i m atn d a n topish. U ning 
o'quvchilarda qanday taassurot qoldirganligini aniqlash.
2. Jaloliddin M anguberdining E ron va A fg'onistonda m o'g'ullarga 
qarshi kurashib, erishgan g'alabasi tasvirlangan o 'rin n i topib o'qish.
3. Lashkarboshilarning o'lja taqsim lashi oqibatida nim a yuz berga- 
n in i aniqlash. Bu o 'rin n i m atnd an topish.
4. Jaloliddin M anguberdining jasorati yana qaysi o 'rin d a k o'rin- 
ganini aniqlash.
5. C hingizxon Jaloliddin M anguberdiga nim a uch un tan berganini 
aytish.
Shundan so 'n g o'quvchilar Jaloliddin M anguberdi haqida ongli 
fikr yuritadilar. C hingizxon bilan Jaloliddin M anguberdining xatti- 
harakatlarini taqqoslab, farqlaydilar.
Hikoya m azm unini o'zlashtirish bo'yicha m atn asosida quyidagi­
cha ishlar am alga oshiriladi:

---

1. M atn m azm uni yuzasidan o'qituvchi savollariga javob berish.
2. H ikoya m atni asosidagi savol-topshiriqlam i bajarish.
3. Hikoya m azm uni yuzasidan o'quvchilam ing savollar tuzishi.
4. H ikoya m azm uniga m os rasm lar chizish.
5. H ikoya m atnini qism larga bo'lish.
6. H ar bir qism ga sarlavha topish.
7. Hikoyaga reja tuzish.
8. Reja asosida qayta hikoyalash (to ‘liq, qisqartirib va ijodiy qayta 
hikoyalash).
9. Reja asosida bayon yozish.
Tahlilda o ‘qilayotgan hikoya m atnining tushunarliligi hal qiluvchi 
aham iyatga ega.