Beynin I i m I i -js

m i, sonra mı geldi? Çoklu duyulara açık bir beyinde bu sorunun
doğru biçim de yanıtlanm asının tek yolu, sinyallerle ilgili zam anla­
ma beklentilerini iyi ayarlanmış biçimde tutmaktır; böylelikle, fark­
lı hızlarla işleyen farklı duyusal yolların varlığında bile “ö n celik ”
ve “sonralık” kesin biçimde belirlenebilir.
Z am an algılam ası, gerek benim laboratuvarımda gerekse baş­
kalarında, üzerinde etkin biçim de çalışılan bir alandır; ama burada
vurgulam ak istediğim kapsayıcı husus, zaman duygusunun (neyin
ne zam an gerçekleştiği ve ne kadar sürdüğü) beynimiz tarafından
oluşturulduğu ve üzerinde kolaylıkla oynanabildiğidir; tıpkı gör­
mede olduğu gibi.
Ö yleyse duyularınıza güvenm ek konusunda alacağınız ilk ders
şudur: Siz siz olun, güvenm eyin. Bir şeyin doğru olduğuna inanm a­
n ız ya da doğru olduğunu b ilm en iz, onun gerçekten doğru olduğu
anlam ına gelm ez. Savaş pilotlarının akıldan çıkarmamaya çalıştığı
en önem li ders “cihazlarınıza güvenin”dir. Çünkü duyularınız size
I N C O G N I T O
54

---

D UYUL ARI N T A N I K L I Ğ I . ' D E N E Y İ M
G E R Ç E K T E N A S I L B İ R Ş E Y D İ R ?
en alçakça yalanlan söyleyebilir ve siz k o k p it k a d ra n la rı y e r in e
bunlara güvenmeyi yeğlerseniz, yere çakılırsınız.
Sonuç o la ra k , biri
size bir daha
“Kime 
inanıyorsun, bana mı, yoksa g ö zü n ü n g ö r ­
düğüne
mi?"sorusunu sorduğu zaman, yanıt vermeden ö n c e iy ic e
düşünün.
Ne de olsa “oralarda” olan bitenin çok azının farkındayız. B e­
yin, zaman ve kaynaktan tasarruf sağlayan varsayım larda b u lu ­