Beynin I i m I i -js

ze olanak tanır: yer değişim i olm aksızın hareket. “Hareket artet-
k isi” ya da “şelale yanılsam ası” olarak bilinen bu aldanma, Aristo
zam anından beri epeyce çalışm aya konu olmuştur. Bu yanılsama,
görm enin farklı m odüllerin bir ürünü olduğunu gösterir. Örneği­
m izde ise görsel sistem in bazı bileşenleri -yan lış da o ls a - kayaların
hareket ettiği, diğer bileşenler ise kayaların konum değiştirmediği
konusunda ısrar etmektedir. Düşünür Daniel D ennett’in savun­
duğu üzere deneyim siz gözlem ci, aynı anda hem hareketlilik hem
hareketsizliğin m üm kün olm adığı televizyon ekranı benzetmesine
sığınır gen ellik le
18
ki, kötü bir benzetmedir bu. Ama beyindeki
görsel dünyanın televizyon ekranıyla uzaktan yakından ilgisi yok­
tur; konum da bir değişiklik olm aksızın yapılan hareket de beynin
kimi zam an vardığı sonuçlardan biri olabilir pekâlâ.
3 5

---

I N C O G N I T O
Herhangi bir konum değişikliği söz koıiusu olm adığı halde, bu şekillerde hareket algı­
lanabilir. (a) Buna benzer yüksek kontrastlı şekiller hareket algılayıcılarım uyararak,
halkaların çevresinde sürekli bir hareket olduğu izlenimini verir, (b) Şekildeki zikzaklı
tekerlekler yavaşça dönüyor gibidir.
Sabit kon u m d a hareketin sö z k on u su o ld u ğ u b irçok y a n ılsa m a
örneği vardır. Y ukarıdaki şekiller, hareket a lg ıla y ıcıla rın ın d o ğ ru
biçim de uyarılm asıyla durağan görüntülerin h arek et ettiğ i iz le n i­
m ini verebildiklerini gösterir. Buradaki yanılsam aların o rta y a çık ış
n edeni, şekillerdeki keskin gölgelem en in görsel sistem d ek i h a rek et
algılayıcılarını uyarmasıdır. Bu reseptörlerdeki etk in lik , h a re­