Бетоннинг махсус турлари. Енгил бетонлар

Енгил бетон. Умумий маълумотлар
Кейинги йилларда қурилаётган бино ва иншоотларнинг массасини
камайтириш ва қурилишда ишлатилаётган ашёларни тежаш мақсадида енгил
бетон ва темирбетон буюмлар кенг ишлатилаяпти. Шу билан бирга, кам
иссиқлик ўтказадиган енгли бетондан тайёрланган ташқи деворлар ва
ёпмалар хоналардаги иссиқликни сақлаб, биноларни иситиш учун ёқилғи ва
энергия сарфини камайтиришга имконият яратади. Енгил темирбетондан
катта ўлчамли қурилмалар ва ҳажмий элементлар тайёрланади. Бу эса

---

қурилишни тезлаштириб, қўлда бажариладиган ишлар миқдорини
камайтиради. Ишлатилишига қараб енгил бетон икки турга бўлинади: 
1. Конструкцион, ҳажмий массаси 1401-1800 кг/м
3
бўлиб, қурилмаларда
яъни кўприк, ферма, сув иншоотлари, биноларни қаватлараро ва том ёпма
элементлари ва бошқалар тайёрлашда ишлатилади;
2. Конструкцион-иссиқлик ўтказмайдиган, ҳажмий массаси 1201-1400
кг/м
3
бўлиб, биноларни тўсиқ қурилмаларини тайёрлашда ишлатилади. 
Енгил бетон учун ашёлар
Енгил бетон тайёрлашда тез қотувчи ва оддий портландцемент, ҳамда
шлакли портландцемент ишлатилади. 
Тўлдирувчи сифатида органик ва анорганик ғовак ашёлар ишлатилади.
Иссиқлик ўтказмайдиган енгил бетонларда ёғоч, гўзапоя, кўпикполистирол
ва бошқалардан тайёрланган органик тўлдирувчилар ишлатилиши мумкин. 
Анорганик енгил тўлдирувчилар табиий ва сунъий турларга бўлинади.
Табиий енгил тўлдирувчилар тоғ жинслари бўлган пемза, вулқон туфи,
чиғаноқли оҳактош ва бошқаларни майдалаш ва элаш ёки фақат элаш йўли
билан олинади. Сунъий енгил тўлдирувчилар минерал ашёларни термик
ишлов бериш асосида олиниб, махсус тайёрланган ва саноат чиқиндиларига
бўлинади.
Керамзит шағали
кўпчийдиган гиллардан тайёрланган доначаларни
куйдириш йўли билан олинади. Бу енгил ва мустаҳкам тўлдирувчининг уйма
ҳажмий массаси 250-800 кг/м
3
атрофида. Керамзит шағалининг ички
тузилиши қотган кўпикка ўхшайди. Шағал донаси сиртини қоплаган қотган
қобиқ унга юқори мустаҳкамликни беради. Осон эрувчан гил 1200
0
С
ҳарорат куйдириш жараёнида пиро-пластик ҳолатга ўтади ва ҳар бир донача
ичида газ ҳолатидаги маҳсулотлар ажралиб чиқиши натижасида кўпчийди.
Улар слюда минераллари таркибидаги сувнинг парчаланиши ва органик
қўшимчаларнинг куйиши натижасида ҳосил бўлади. Керамзит енгил

---

тўлдирувчиларнинг асосий тури бўлиб, жуда енгил ва юқори мустаҳкамликка
эга.
Керамзит қуми
(ўлчамлари 5 мм гача) керамзит шағалини ишлаб
чиқариш жараёнида (элашдан кейин) олинади. Бундан ташқари,
доналарининг ўлчамларини 50 мм дан юқори бўлган керамзит шағалини ва
куйдириш пайтида керамзит шағалини бир-бирига ёпишиб қолиши
натижасида ҳосил бўлган катта бўлакларни майдалаб керамзит қумини олиш
мумкин.
Шлакли пемза
металлургия шлаклари эритмасини тез совутиб
олинади. Шлакли пемза бўлакларини майдалаш ва элаш билан чақиқ ғовак
тош ҳосил қилинади. Металлургия заводлари жойлашган худудларда шлакли
пемзанинг нархи керамзитга нисбатан бир неча маротаба арзон. Шу сабабли
пемзани енгил бетонларда ишлатиш катта иқтисодий аҳамиятга эга.