Beshinchi analitik guruh kationlarining umumiy xarakteristikasi

Guruh reagentining ta’siri. Beshinchi guruh kationlarning xloridlari suvda va suyultirilgan kislotalarda erimaydi. Xloridlarning bunday xossalaridan barcha kationlarning umumiy aralashmasini tahlil qilishda beshinchi guruh kationlarini ajratishdan foydalaniladi. Suyulltirilgan xlorid kislota (hamda xloridlarning eritmalari) Pb²⁺, [Hg₂]²⁺, Ag⁺ ionlarini AgCl, Hg₂Cl₂ va PbCl₂ oq cho’kmalar holida choktiradi, masalan:

AgNO₃+HCl=↓AgCl+HNO₃

Ag⁺ + Cl^-=↓AgCl

Hg₂(NO₃)₂+ 2HCl=↓Hg₂Cl₂+2HNO₃

[NO₃]²⁺+ 2Cl=↓Hg₂Cl₂

Pb(CH₃COO)₂+2HCl=↓PbCl₂+2CH₃COOH

Pb²⁺+2Cl^-=↓PbCl₂

1. AgCl cho’kmasi yorug’lik nuri ta’sirida parchalanadi. AgCl kuchli kislotaning tuzi bo’gani uchun suyultirilgan kislotalar HNO₃ H₂SO₄ da erimaydi. Ammo u NH₄OHda oson eriydi. Bunda kumushning ammiakli kompleks eritmasiga HNO₃ kislota ta’sir ettirilsa vodorod ionlari NHO₃ molekulalari bilan bog’lanib yanada barqaror NH₄ kompleksni hosil qiladi va muvozanat unung tomonga siljiydi.

AgCl+2NH₄OH= [Ag(NH₃)₂]⁺+Cl^-+2H₂O

[Ag(NH₃)₂]⁺↔Ag⁺+2NH₃

Buning natijasida kumushning ammiakli kompleksi parchalanadi va eritmada Ag­⁺­ ionlar to’planib qoladi. Ammo eritmada [Ag(NH₃)₂]Cl ning birinchi dissotsilanish bosqichida hosil bo’gan Cl­­­­­­­­­­­­­­^- ionlar borligidan AgCl ning eruvchanlik ko’paytmasi ortib ketadi va tuz cho’kmaga tushadi. Bu reaksiyaning umumiy tenglamasi quyidagicha yoziladi.

[Ag(NH₃)₂]­^-+ Cl^-+2H⁺=↓AgCl+2NH₄^-

NH₄OH ning ta’siridan tahlil davomida AgCl ni Hg₂Cl₂ dan ajratish uchun, olingan [Ag(NH₃)₂]⁺ eritmasiga HNO₃ ning ta’siridan esa Ag⁺ ionlarini topish uchun ishlatiladi. Ag⁺ ni topish uchun Ag⁺ kationining J^- ioni bilan kam eriydigan AgJ cho’kmani hosil qilishdan ham foydalansa bo’ladi. AgJ ning eruvchanlik ko’paytmasi juda kichik EK_AgJ= 8,3∙10^-16. Demak bu cho’kmaning hosil bo’lishi uchun Ag⁺ ning [Ag(NH₃)₂]⁺ ammiakli kompleks eritmasidan bir necha tomchi olib, ustiga 2-3 tomchi KJ eritmasidan qoshiladi, sariq cho’kma AgJ hosil bo’ladi.

2[Ag(NH₃)₂]^- + 2I^- + 2 H₂O = 2AgI + 2NH₄OH

2. Hg₂Cl₂ oq tusli cho’kmadir. Ortiqcha HCl da kompleks hosil qilib bir oz eriydi. U AgCl dan farq qilib NH₄OH ta’sirida erimaydi, balki qorayadi. Bunda avval bir valentli simobning kompleks birikmasi hosil bo’ladi:

Hg₂Cl₂ + 2 NH₄OH = [NH₂Hg₂]Cl + NH₄⁺ + Cl^- + H₂O

[NH₂Hg₂]Cl birikma o’z tarkibi jihatidan ikkita vodorod atomi o’rnini ikkita bir valentli simob atomi olgan NH₄Cl ga to’g’ri keladi. U beqaror bo’lib, hosil bo’lishidan parchalanib ketadi.

[NH₂Hg₂]Cl↓= NH₂HgCl↓ + Hg↓

3. PbCl₂ cho’kma oq tusli bo’lib, ortiqcha miqdordagi HCl va ishqoriy metall xloridlarida eriydi. U shuningdek issiq suvda ham yaxshi eriydi. Uning shu xususiyatidan foydalanib PbCl₂ ni AgCl va Hg₂Cl₂ dan ajratiladi.