Берунийнинг «Хиндистон» асарида юнон эстетикаси тал=ини



Download 412,88 Kb.
Pdf ko'rish
bet10/20
Sana05.01.2021
Hajmi412,88 Kb.
#54962
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   20
Bog'liq
abu rajhon berunijning estetik qarashlari

P o r f i r i y n i n g     « F o z i l   f a y l a s u f l a r n i n g     f a l a k   t a b i a t i   h a q i d a g i  

qarashlari »  kitobidan   Pi fogorus  va   Div jonus   (Dionisi y)  os mon 

j i s m l a r i     y o q i m l i   t o v u s h l a r d a     t a r a n n u m   q i l i s h l a r i     b i l a n   h a r a k a t    

q i l g a n l a r i d a     m i s l s i z     v a   s h a k l s i z   y a r a t u v c h i l a r   b o r l i g i g a   d a l o l a t  

q i l a d i l a r   d e g a n l i g i n i   a yt a d i .   ( H i n d l a r   h a m ,   y u n o n l a r   h a m   mu s h r i k  

bo ’lib,  ya gona  ya ratuvchidan  boshqa   farishta     ma qomidagi 

yu lduzlarni   ha m  Tangrila r  deb  o ’ylash la rini  Beruni y  yaxshi 

bilgan)  U,  Div jonus   (Dionisi y)  o’z   sezgisining    nozikligi   tufa yli  

f a l a k d a g i   h a r a k a t     t o v u s h i n i   e s h i t a   o l g a n ,   d e b     t u s h u n t i r a d i .    

  B e r u n i y   « H i n d i s t o n »   a s a r i n i n g     y i g i r m a   b i r i n c h i   b o b i d a   h i n d  

v a  

 

y u n o n  



f a y l a s u f l a r i n i n g  

 

q a r a s h l a r i d a g i  



 

u m u m i y l i k ,    

o ’xshashlik    haqida     fikr  yuritib,  Ho me r    dostonidan    quyidagi 

ba ytlarni   keltiradi:   «Sen     (Zevs)  os monni   sa yyo ral ar,  uchun  

                                                 

1

 Беруний . Щиндистон. Т. «Фан», 1962. Сащ.48. 



 


 

                                                                                                                                                               

22 

 

abadi y  ma kon   qilding,  uni   (efi rni)    sha molla r    qo ’zg ’ata 



ol ma ydilar,  qorla r  uni   yo ’q   qilol ma ydi,  balki  bunda    havo 

ko ’mko ’k , o chiq bo ’lib, uni be rkitadigan  bulut yo ’q ».  

  B e r u n i y   H o m e r n i n g     p o e t i k   t a s v i r i d a n   s o ’ n g   A f l o t u n n i n g    

qu yid agi  so ’zla rini    keltiradi:  «Tangri   (Zevs)  etti  plan eta -

sa yyo raga   qa rata ,  Sizla r  ma ’budlar    ma ’budisiz ,  men   ha mma  

a m a l l a r i n g i z n i     b u n yo d   q i l g u v c h i m a n ,   s i z l a r n i   k a m c h i l i k s i z     q i l i b  

ya ratguvchi man.  Chunki,  h ar  bir  bog ’l angan  na rsa     (bu  erda  

sa yyo ral arning    s a moda    bir  doiraga  bog ’lanib,  bir  yo ’lda 

harakatlanishi    ko ’zda   tutilsa   ke rak)  e chilsa   ham  (ya ’n i ,  Xudo 

ya ratib,  o ’sha   makonga     jo ylashtirib ,    s o ’ng   o ’z   holiga    tashlab 

qo ’ysa     ha m  - F,B.),  t artibi   yaxshi   bo ’lsa ,  h ech   biri   buzil ma ydi 

(ya ’ni,  s a yyo rala r  hech   q achon  o ’z     ha rakatida     belgilangan  

yo ’lidan  chetga  chiq ma ydi).  

  B e r u n i y   s h u n d a n   s o ’ n g   A r a s t u n i n g   I s k a n d a r g a     m a k t u b l a r i d a    

a y t i l g a n     q u y i d a g i   f i k r i n i   k e l t i r a d i .   O s m o n     y o r i t q i c h l a r     ( Q u yo s h  

va   boshqa    sa yyoral ar,  yulduzlar)  Xudo  (ruhi  va  «jis mi »)  bilan 

to ’liqdir.  Erni  suv   o ’rab  turadi,  suvni  havo   o ’rab  turadi ,  havoni 

olov   qurshab   turadi ,  olovni  efir  o ’rab   turadi .  Dema k ,  efir  (Arsh) 

b a r c h a   s a y y o r a l a r ,   j u m l a d a n ,   Q u y o s h d a n   h a m   b a l a n d   v a   o l i s d a d i r .  

Arastu   fikrich a,  os monning  eng  yuqorisida   ma ’bud - «tangrilar», 

e n g   q u yi s i d a   s u v d a     y a s h o v c h i       h a y v o n l a r   j o yl a s h g a n

1

.  



  H i n d l a r n i n g  

«Bo ju -Pu rona»  kitobida  erni  suv   (okean, 

u m m o n ) ,   s u v n i   s o f   o l o v ,   b u   o l o v   q a v a t i n i   s h a m o l ,   u n i   o s m o n ,  

o s m o n n i   T a n g r i   q a m r a b   o l g a n .  

Shunisi  e ’tiborga   molikki,  Be runi y  «Hindiston »  asarida  

«Vasudeva   to ’g ’risida   va   Bxarata   urushla ri»  d eb  no mlangan   qirq 

ettinchi   bobida   halq   poetik   ijodi   maxsulla ri  bo ’lgan     doston, 

                                                 

1

 Беруний . «Щиндистон». Т. «Фан», 1962, сащ. 184. 



 


 

                                                                                                                                                               

23 

 

e p o s l a r i d a   t a s v i r l a n g a n   v o q e a l a r   v a   s h a x s l a r n i   h a m     t a r i x i y 



j i h a t d a n   h o l i s - i l m i y   m e t o d o l o g i y a   a s o s i d a   t e k s h i r a d i   v a   t a h l i l  

q i l a d i .   B e r u n i y   f i k r i c h a ,   a g a r   e r   y u z i n i   b i r     x i l   ( m e v a s i z )   d a r a x t    

yo ki  bir  hil  (erkak   yoki   urg ’ochi)  ha yvon  butunla y  qoplab  olsa,  

b u     h o l d a     h a yv o n n i n g   k o ’ p a y i s h i g a   h a m ,     d a r a x t n i n g     o ’ s i s h i g a  

ha m  o ’rin  (jo y)  qol ma ydi .  Shu    s ababli  d ehqonlar  ekinlarini  o’toq 

qilib,  keraksizini   yulib   tashla ydi .  Asal arilar  ham  o ’z   jinsidan 

bo ’la   turib ,  ishlama y,  kuv adagi   asalni   bekorga   eb  yotadiganlarini 

o ’ldirib  tashla yd i .

1

 

Beruni y  fikri cha ,  d ehqon  yoki   bog ’bon    kabi ,  tabiatning  o ’zi 



ha m  xudi   mana   shunda y  ish   qiladi.  Ko ’rinib  turibdiki,  Beruniy 


Download 412,88 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish