Беркинов Б. Б. Институционал иқтисодиёт: Ўқув қўлланма. 3-нашр

Хусусий мулкчилик
индивиднинг жамоавий хўжалик фаолиятидан 
ажралиб чиқишини ўзида намоён этади ва қуйидаги асосий хусусиятлар билан 
тавсифланади:

иқтисодий агентларнинг мустақиллиги;

---

90 

меҳнт шароитлари ва натижаларининг эркин айланиши;

ҳокимият ҳуқуқларига нисбатан мулкий ҳуқуқларнинг етарлилиги;

мулкдорнинг мулкий жавобгарлиги.
Хусусий мулк институтининг шаклланиши тобеликнинг янги шакли – 
иқтисодий тобеликнинг пайдо бўлишига олиб келди. Ходимнинг ишлаб 
чиқариш воситаларидан ажралиши билан бир қаторда ишлаб чиқарувчининг ўз 
меҳнатининг маҳсулига бўлган ҳуқуқидан маҳрум этилиши юз берди.
5. 
Корпоратив мулк
. Кўплаб тадқиқотчилар корпоратив мулкни хусусий 
мулк билан тенглаштириб, корхонани ташкил этишнинг корпоратив шаклини 
мулкий мажмуани ишончли бошқариш шакли сифатида талқин этишни таклиф 
қиладилар. Корпоратив мулкчиликнинг асосий хусусиятлари қуйидагилардан 
иборат: мулкнинг айрим шахсларга тақсимланганлиги; иқтисодий агентларнинг 
тобелик муносабатлари; иқтисодий агентлар жавобгарлигининг чекланганлиги; 
қайта тақсимлаш муносабатлари соҳасида мулкдан келадиган даромадлар 
ролининг кескин ортиши; мулкдор – корпорация ҳуқуқларини билвосита 
ҳимоялаш орқали меҳнат шароитларини такрорий яратиш.
6. 
Ижтимоий мулк
. Ижтимоий мулк юридик ва жисмоний шахслар 
мулки билан бирга мавжуд бўлади. Жамият мулки, кўп ҳолатларда давлат 
томонидан бошқарилишига қарамай, унга тегишли эмас. Жамиятнинг 
муаммоси ресурсларни такрорий ишлаб чиқариш ва мулкдан даромад – 
монопол рентани олиш устидан назорат ўрнатишдан иборат.
Ижтимоий мулкчиликнинг асосий хусусиятлари қуйидагиларни ўз ичига 
олади: 
а) жамиятнинг ҳокимият аппарати сифатида давлатдан ажратилиши; 
б) жамиятнинг табиий ресурсларга монополияси; 
в) ижтимоий мулк объектларидан фойдаланишнинг концессион 
механизми; 
г) ишлаб чиқарувчининг ўз фаолияти натижаларига мулкчилиги; 
д) ижтимоий мулкдан келадиган даромадлардан жамият аъзоларининг 
ижтимоий аҳамиятли эҳтиёжларини қондириш учун фойдаланиш. 
7.