Berdaq nomidagi qoraqolpoq davlat universiteti 202-guruh talabasi Masharipova Sojidaning hozirgi o‘zbek adabiy tili fanidan kurs ishi taqdimoti

Uyushiq bo’laklar quyidagi xususiyatlari bilan xarakterlanadi

1. Uyushiq bo’lak gapda bir xil sintaktik vazifani bajaradi

2. Uyushiq bo’lak komponentlari o’zaro teng aloqada bo’ladi va teng bog’lovchilar yordamida bog’lanadi.

3. Uyushiq bo’lak o’zi uchun umumiy hisoblangan bo’lak bilan bir xil munosabatda bo’ladi

4. Uyushiq bo’laklar sanash intonatsiyasi orqali talaffuz qilinadi

5. Uyushiq bo’laklar, odatda, bir xil so’z turkumlaridan ifodalanadi.

Hozirgi o’zbek adabiy tilida bunday fe’llar, ko’pincha, juft shaklda bo’ladi, lekin asarda bu xildagi fe’llar sanash ohangi yordamida bog’lanadi. Ma’lumki, uyushiq bo’laklar bir-biri bilan o’zaro teng aloqaga kirishadilar. O’zbek tilida uyushiq egalar bir-biriga quyidagi yo’llar bilan bog’lanadilar: 1. intonatsiya vositasida; 2. teng bog’lovchilar vositasida.

II BOB UNDALMALI GAPLAR HAMDA KIRISH BO’LAKLARNING SEMANTIK-STILISTIK XUSUSIYATLARI 2.1. Undalmali gaplar Gapda ba`zan, gapning bo`lagi vazifasidagi so`zlardan tashqari, shunday so`z yoki so`z guruhi ham bo`ladiki, ular shu gapda mazmun jihatdan bog`lansa ham, grammatik jihatidan bog`lanmaydi. Bularga undalmalar kiradi.

Undalmalar tarkibiga ko`ra 3 ga bo`linadi: 1.Yig`iq undalmalar. 2.Yoyiq undalmalar . 3.Murakkab undalmalar. Yig`iq undalmalar yolg`iz bir so`zdangina tarkib topadi. Masalan: Ena, choy ichasizmi? (Qushlar qishlovdan qaytdi).

2.2. Kirish bo’laklar Kiritma tuzilmalar gap mazmuniga yoki uning ayrim bo’laklari ma’nosiga oid qo’shimcha izoh, ma’lumotlar beradi. Bular gap tarkibiga nutq jarayonida kiritilib, gap bilan logik - semantik jihatdan munosabatga kirishadilar. Kiritma tuzilmalar intonatsion jihatdan mustaqillikka ega bo’ladilar. Ular biror so’roqqa javob bo’lmaydi, sintaktik vazifa bajarmaydi, gap bo’lagi yoki qo’shma gaplarning kesimi bo’lib kelmaydi.