Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti


Tuproqning og’ir metallar bilan ifloslanishi



Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet58/70
Sana17.06.2021
Hajmi1,58 Mb.
#68512
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   70
Bog'liq
leksiy ekalogiya

Tuproqning og’ir metallar bilan ifloslanishi. Foydali qazilmalarni qazib chiqarish va ularni ishlatish  bo’yicha odamlar 

bir qancha geokimyoviy jarayonlarni yaratdilar. Bu jarayoni akademik  A.E. Fersman “texnogenez” termini bilan atagan. 

Texnogenezning birdan-bir belgisi Er shari sirtini temir bilan boytishdir. Akademik A.E.Fersman XIX asrda metallar qazib 

chiqarish qanchalik o’sganligini h’isoblab chiqdi. Uning h’isobiga qaraganda, chuyan sanoati (Fe, Mn, Mo, NiCr), elektrotexnika 

va h’avoda uchish (AL, Cu va kamchil elementlar), oziq-ovqat sanoati (N,P, K elementlari) juda tez sur’atlar bilan o’sgan. 

Og’ir metallarga ftor, vanadiy, xrom, marganets, kobalt, nikel, mis, rux, mishyak, molibden, kadmiy, simob, qo’rg’oshin, 

volfram, vismut, temir, surma va boshqalar kiradi. Atrof-muh’it uchun xavflilari simob, qo’rg’oshin, kadmiy, mishyak, selen, ftor 

elementlari bo’lsa, bular ichida o’ta xavflilari simob, qo’rg’oshin va kadmiy h’isoblanadi. 

Og’ir metallar tuproqqa yana biotsidlar va mineral o’g’itlar bilan h’am tushadi. Og’ir metallar tuproqda asosan  o’simlikka, 

undan  oziqlanish  zanjiri  buylab  odam  va  h’ayvonga  zararli  ta’sir  qilish  mumkin.  Zah’arli  kimyoviy  elementlar  ichida  xavflisi 

simob  bo’lib,  uning  metilsimob  birikmasi  tabiatdagi  anorganik  birikmalardan  anaerob  sharoitida  organik  moddalar  ishtirokida 

h’osil bo’lishi mumkin. 

Tuproqning  og’ir  metallar  bilan  ifloslanish  manbalari  asosan  metall  ishlab  chiqarish  sanoati  chiqindilari,  turli 

yokilgilarning  yonish  maxsuloti,  avtomobil  dudlari  va  chiqindi  gazlar,  qishloq  xo’jaligida  ishlatiladigan  ximikatlar  va 

boshqalardir.  Xisoblarga  qaraganda  metallurgiya  sanoati  h’ar  yili  juda  ko’p  miqdorda  mis,  rux,  qo’rg’oshin,  nikel,  moibden, 

kobalt, simobni atrof-muh’itga chiqarib yuboradi. 

 Simob, qo’rg’oshin, kadmiy, mishyak, ftor, rux va boshqalar bilan tuproqning ifloslanishi. 

Zah’arli  kimyoviy  elementlar  ichida  eng  xavflisi  simob  bo’lib,  uning  metilsimob  tabiatdagi  anorganik  birikmalardan 

anaerob sharoitda organik moddalar ishtirokida h’osil bo’lishi mumkin. Simob atmosferaga toshko’mir yoqishdan h’osil bo’lgan 

dud  va  simob  bilan  zah’arlangan  suv  h’avzalari  suvini  bug’lanishida  chiqadi.  Bunda  simob  h’avo  oqimi  bilan  ko’p  joylarga 




 

66 


tarqalishi  va  ba’zi  erlarga  o’tirib  qolishi  mumkin.  Simob  birikmalari,  jumladan  metilsimob  suv,  tuproq,  o’simlik  va  boshqa 

oziqlanish zanjirlari orqali o’tib borib, oxiri odam organizmiga tushishi mumkin. 

Odam organizmdagi simob miqdori ruxsat etilgan miqdordan oshib ketsa, u vaqtda buyrak, jigar va h’atto miyaga kuchli 

ta’sir qilib asab kasalini keltirib chiqishi va bu kasallik  h’atto o’limga olib kelishi mumkin. 




Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish