Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizika kafedrasi radioelektronika

Chastotalarni ko’paytirish

Chiziqli bo’lmagan zanjir tokening spektridan nchastotali tuzuvchini ajratib olish jarayoni chastotalarni ko’paytirish deb ataladi.

Tebranishlar chastotasini ko’paytirish jarayonidan yuqori chastotali tebranishlarni hosil qilishda, o’lchash texnikasida va boshqa hollarda keng foydalinladi. Chastotalarni ko’paytirish jarayonining asosiy xususiytai ham shunda, unda chastota ta’sir etuvchi tebranish chastotasiga n marta karrali tebranish hosil qilishda chastotalarning chetlanishi ko’rsatilmaydi. Chastotaning n bo’lakdan chetlashihs kuchlanishi – nostabilligi zanjiriga ta’sir etuvchi tebranish chastotasining nostabilligi bilan belgilanadi.

Chastota ko’paytirgichning ishlash jarayoni zanjiridagi chiziqli bo’lmagan elementning xususiyati ham ta’sir etuvchi tebranishning amplitudasiga bog’liq bo’ladi.

Ko’pincha zanjir chi qishidagi tebranish amplitudasi katta qilib olinadi. Shuning uchun chiziqli bo’lmagan elementning xarakteristikasi to’g’ri chiziqlar kesimidan iborat deb qaraladi (Berg metodi. Binobarin, chastotaning necha marta ko’tarilishi Berg koeffitsientlarining tanlanishiga, ya’ni kesish burchagining

^C L R^н Uc -Ек Uбо 4.14-rasm. Chastota kuchaytirgichning soda sxemasi.

Kattaligiga bog’liq. (4.6) ifodasiga ko'ra chastotaning ko’paytirilish darajasi ortishi bilan kesish burchagi kichrayib boradi. Masalan, tebranish chastotasini ikkiyoqlama qilish uchun (4.7formulaga

Asosan kesish burchagi  =ү0⁰, uchlantirish uchun  =40⁰ va hokazo, qiloib tanlanishi kerak. Lekin  ning kichrayishi _n ning maksimal qiymatini tezroq kichraytiradi. Uning yetarlicha bo’lishi uchun filtrlovchi tebrnish konturining aslligi juda katta bo’lishi kerak. Bu chastotani orttirishning yuqori qirrali bo’lishini chegaralaydi. Shuning uchun bir ko’paytirish bosqichida tebranish chastotasini 4 martaga orttirish mumkin. Unda ortiq ko’paytirishga erishish uchun ko’p bosqichli ko’paytirgichlarga o’tiladi. 4.14-rasmda chastota ko’paytirgichining soddalashtirlgan sxemasi ko’rsatilgan. Unda kollektor tokening cheklanish darajasi kesish burchagining kattaligi ham bazaga beriladigan har doim U_бо siljish kuchlanishiga bog’liq. жылжытыў кернеўлигине байланыслы.

Baza toki baza kuchlanishi emitterga bog’liq manfiy (U_c+U_б<0) bo’lganda paydo bo’lgani uchun kesish burchagi

tenglikdan topiladi.

Kollektor tokening amplitude bo’;agi ranzistorning dinamik xarakteristikasidan aniqlanadi.